A21 Avezbayev S

ziga xos xususiyatlari 
K chatlar k chatxonalarda yetishtiriiadi, ular ham oddiy 
x jaliklarda kichik maydonlarda, ham yirik ixtisoslashgan meva 
k chatlari yetishtiruvchi korxonalarda tashkil etiladi. Keyingisida 
k chatlarni yetishtirish sanoat asosida, maxsus jihozlangan usta-
423 

---

xonalarda qishki payvandlashni qoilash bilan olib borila 
Namunaviy k chat tayyorlash hajmi yiliga 1 mln k chat b lg 
k chat yetkazib beruvchi sanoat kompleksi quyidagi qismlard 
iborat b ladi: 
— vegetatsiya y li bilan k payadigan meva turlari onalikla 
— 13 ga; 
— onalik-navli bo — 25 ga (olma 14 ga, nok 3 ga, danaklila 
8 ga); 
— onalik-uru lik bo — 14 ga (olma 5 ga, nok 2 ga 
danaklilar 7 ga); 
— shakllantirish dalalari (k chatlar maktabi) 150 ga (nav^ 
batdagi dala 25 ga, shu jumladan, vegetativ k chatlar uchun 11 
ga, uru lik k chatlar uchun 3 ga, danaklilar — olx ri, olcha, gi-
los — 7,5 ga, uru lik k chatlaridagi nok 3,5 ga); 
—uru dan ekilganlar (k chatlar) maktabi 2,5 ga; 
—navlarni va k chatlarni ishlab chiqarishda sinash bo i — 
50 ga. 
Ishlab chiqarish uchastkalari k chatxonalarda bo va almash-
lab ekishlarning ayrim dalalari sifatida faoliyat k rsatadi. Bo al-
mashish barcha ona daraxtlar va navlarni ishlab chiqarishda sinash 
bo i uchun belgilanadi. 
Ekilganlar va tqazilganlar maktablari uchun almashlab ekish-
lar ishlanadi. Ekilganlar maktabida, odatda, 5—6 dalali, tqazil-
ganlar maktabida 6—8 dalali almashlab ekishlar nazarda tutiladi. 
Ekilganlar maktabidagi almashiab ekishlar sxemasi: l — k p 
yillik tlarga q shib ekilgan bahorgi alla; 2 — 1 yil foydalani-
layotgan k p yillik tlar; 3 — 2 yil foydalanilayotgan k p yillik 
tlar; 4 — 3 yil foydalanilayotgan k p yillik tlar (ikkinchi 
yarim yashil it sifatida ishlatiladi), 35—40 sm chuqurlikda 
haydash; 5 — payvandtag k chatlar. tkazilganlar maktabida: 1 
— payvandlangan k chatlar (urugiiklar) + payvand beradiganlar 
(danaklilar); 2 — ikki yilliklar (uru liklar) + bir yilliklar 
(danaklilar); 3 — k p yillik tlar bilan ekilgan bahorgi alla; 4— 
5 k p yillik tlar; 6 — k p yillik tlar (ikkinchi rim yashil 
it sifatida, yarim par). 
Navlar va payvandtaglarni ishlab chiqarishda sinash bo i, 
hamda onalik-navli (qalamchali) va onalik-payvandtag (uru lik) 
bogiar k chatxonaning eng uzoq hududini egallashi mumkin. 
Vegetativ k chattaglarning onaliklari iloji boricha yashi! qalam-
chalash sexi yoniga joylashtiriladi, sex esa z navbatida payvand-
424 

---

lash ustaxonasiga birlashtiriladi. Unga yaqin joyda uru likdan 
ekiladiganlar maktabi ham joylashtiriladi. K chatxonaning bu 
ikki qismi ham su oriladi, shuning uchun ular suv manbasi yoni-
da joylashtirilishi kerak. K chatlar maktabini shakllantirish 
dalalari x jalik markaziga tutash b ladi, ularda tanlash va rab-
bo lab, j natishga tayyorlash sexlari va tayyor mahsulotlarni 
saqlash omborxonalari joylashtiriladi. 
Uzumchilik x jaliklariga k chatlar tayyorlash uchun har xil 
y nalishdagi k chatxonalar tashkil etiiadi. Ildizli k chatlar 
yetishtirish b yicha k chatxonalar uzum maktabidan iborat 
b ladi, unda k chatlar va rayonlashtirilgan navlarni k paytirish 
uchun qalamchalar beradigan onalik uzumlar stiriladi. 
Payvandlangan uzum k chatlarini yetishtiruvchi k chatxona 
onalik k chattagi va payvand materiallari olinadigan uzumlar 
maktablaridan iborat b ladi. Bu yerda maxsus issiqxonalar, 
qalamchalar va k chatlar uchun omborlar joylashtiriladi. 
K chatxonaning asosiy elementi hisoblangan maktablar 
uchun yaxshi, odatda, su oriladigan, maydoni 8—10 ga, ixti-
soslashgan k chat yetishtiruvchi x jaliklarda — 20—25 ga 
b lgan uchastkalar ajratiladi. U yengil mexanik tarkibga ega, 
unumdor tuproqli tekis hududlarda yoki janubiy yoki janubi-
arbiy y nalishlardagi yassi qiyalikda joylashtiriladi. 
I ga maktabga 8—10 ga onaliklar maydoni talab etiladi. Uzum 
maktabida ham almashlab ekishlar qoilaniladi.