Ilm-fan va ta’lim

Nevrologiya(Neyrolingvistika). 
So’nggi yillarda psixologiya, nevrologiya va 
tilshunoslik fanlarning uzviy aloqasi natijasida neyrolingvistika deb nomlanuvchi 
yangi bir fan vujudga keldi. 
Neyrolingvistika – psixologiya fanining tarmog’i bo’lib, nutqiy faoliyatning 
miyadagi mexanizmlarini, miyaga shikast yetganda nutqiy jarayonlarda hosil 
bo’ladigan o’zgarishlarni, miyadagi neyronlarning nutqni hosil qilishdagi xizmatini 
o’rganuvchi soha. 
“Tashqi dunyoning kishiga ta’siri uning miyasida gavdalanadi, shuning uchun 
kishilar tabiatdagi voqealar, hodisalar haqida ma’lum bir tafakkurga ega bo’lar ekanlar, 
uni faqat til orqali ro’yobga chiqaradilar va bu haqda boshqalar bilan aloqa 

---

“Ilm-fan va ta’lim” ilmiy jurnali
2181-4325 
| 
https://ilmfanvatalim.uz/
 
| 
№ 6
~ 189 ~ 
bog’laydilar, fikrlashadilar”, - degan edi Nosirjon Uluqov va bu qarash to’laligicha 
neyrolingvistikaga mos keladi. 
4. 
Psixologiya(Psixolingvistika). 
Psixologiya ham tibbiyotga yordamchi fan 
sifatida insonning ruhiy holatini, insonning ongini, undagi ba’zi bir o’zgarishlarni va 
h.k.ni o’rganish vazifasini o’z oldiga qo’yadi. 
Psixolingvistika – nutqning hosil bo’lishi, shuningdek, nutqni idrok etish va 
shakllantirish jarayonlarini, ularning til tizimi bilan o’zaro bog’lanishi holatida 
o’rganuvchi fan. Uning asosiy vazifasi inson nutqiy faoliyati modelini va 
psixofiziologik nutqiy shakllanishini ishlab chiqadi, ularni psixologik eksperimentlar 
yo’li bilan tekshiradi. Bu soha tadqiqot manbayi bo’yicha tilshunoslikka yaqin tursa, 
o’z tekshirish usullari bo’yicha psixologiyaga yaqin turadi. Yuqorida eslab 
o’tganimizdek, eksperimental usullarning bog’lanishli, semantik-defferinsial va shu 
kabi turlaridan foydalanish mumkin. 
“Tilshunoslik ruhshunoslik bilan ham uzviy bog’liqdir. Ruhshunoslik inson ruhiy 
(psixik) jarayonlarning qonuniyatlarini o’rganadi. Insonning ruhiyati tilda, nutqda o’z 
ifodasini topadi. Til va ruh o’rtasidagi masalalar psixolingvistikada o’rganiladi. 
Demak, psixolingvistika psixologiya bilan tilshunoslikning sintezi sifatida yuzaga 
kelgan bo’lib, nutqni qabul etish, tilni egallash kabi masalalarni o’rganadi” (Nosirjon 
Uluqov). 
5. 
Kimyo. 
Tilshunoslik fanining taraqqiy topishida kimyo fanining o’rni boshqa 
fanlarga, sohalarga qaraganda ancha salmoqlidir. Tilshunoslikda til birliklarining 
muayyan tuzilishga ega ekanligi, eng kichik birlik bo’lgan fonemaning ham bo’linish 
xususiyatiga ega ekanligi, butun tarkibidagi qismlarning o’zaro munosabati va butun 
bilan butunning ham katta bir butunlik tarkibida o’zaro munosabatda bo’lishi kimyo 
fanidan tilshunoslikda olingan nusxa deyish mumkin. Undan tashqari, kimyo fanida 
molekula va atomlarning to’xtovsiz harakatda bo’lishi tilshunoslikda sinxroniya va 
diaxroniya nazariyasining vujudga kelishiga turtki bo’ldi. Eng asosiy yutuq esa kimyo 
fanidan valentlik tushunchasining tilshunoslik faniga andoza sifatida ko’chishi bo’ldi. 
Xulosa o’rnida aytadigan bo’lsak, tilshunoslik ko’plab fanlar bilan yondosh fan 
hisoblanadi va bu bilan tilshunoslik boshqa fanlarning rivojlanishiga o’z ko’magini 
bergani kabi o’zining rivojlanishi uchun ham boshqa fanlardan ko’mak qabul qiladi. 
Jumladan, tibbiyot sohasiga oid fanlar ham tilshunoslik bilan xuddi mana shunaqa 
aloqani o’rnatgan.