Toshkent davlat iqtisodiyot universtiteti
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
Valyuta kurslari tasnifi Kurs o‘rnatish mezonlari Valyuta kursining turlari 1. Belgilash turi bo‘yicha Suzuvchi, Qat’iy belgilangan, aralash 2. Hisoblash usuli bo‘yicha Paritet, haqiqiy kurs 3. Nisbat bo‘yicha Kross kursi, to‘g‘ri, egri (teskari), fiksing 4. Bitim turi Spot – kurs, muddatli bitim (forvard) kursi 5. O‘rnatish joyi Rasmiy (MB), tijorat (banklar), qora bozor 6.Valyutaning xarid qobili- yati paritetiga nisbatan Paritetli, oshirilgan, kamaytirilgan kurs 7. Bitim qatnashchilari bo‘yicha Sotib olish kursi (sotib oluvchi uchun), sotish kursi (sotuvchi uchun) 8. Inflyasiyani hisobga olish bo‘yicha real kurs,nominal kurs, o‘rtacha Xalqaro kapital harakatining tez o‘sishi bilan tovarlarga, shuningdek, moliyaviy aktivlarga nisbatan valyutaning xarid qobliyati valyuta kursiga ta’sir ko‘rsatadi. 111 Turli mamlakatlarning valyutalari va xalqaro pul birliklari tuzilgan xalqaro bitimlariga xizmat ko‘rsatish jarayonida valyuta kursi aniqlanadi. Kapitalning xalqaro harakatining tez o‘sishi bilan bog‘liq ravishda valyuta kursini o‘zgarishiga valyutaning tovarlarni xarid qilish qobiliyati bilan birga moliyaviy aktivlarni xarid qilish qobiliyati ham ta’sir kursatadi. Qonuniy normalarga va amaliyotga mos holda birjada chet el valyutasining kursining qimmatli qog‘ozlar kursini yoxud tovarlar bahosini o‘rnatilishi katirovkalash deb ataladi yoki qisqacha qilib aytganda valyuta kursini o‘rnatish katirovkalash deb ataladi. Jahon amaliyotida katirovkalashning 2 xil usuli mavjud; 1) to‘g‘ri katirovkalash . Agar xorijiy valyuta birligining bahosi milliy valyutada ko‘rsatilsa, ya’ni milliy valyutada xorijiy valyutaning bir birligiga to‘g‘ri keladigan miqdor ko‘rsatilsa, bu to‘g‘ri katirov- kalash deb ataladi. Egri (teskari) katirovkalash. Bunda bir birlik milliy valyutaning xorijiy valyutalardagi miqdori o‘rnatiladi, ya’ni bir birlik milliy valyutaning xorijiy valyutadagi bahosi ko‘rsatiladi, masalan; «Spot-kurs» bu naqd (kassa) bitimlarining kursidir. Spot-kurs bu bir mamlakat pul birligining shartnoma tuzilgan vaqtda o‘rnatilgan baho bo‘yicha boshqa mamlakatlar pul birliklarida ifodalangan bahosidir. Bunda valyutani valyuta bitimi tuzilgan kundan boshlab 2 ish kunida almashtirib berish shart hisoblanadi. «Forvard» kurs–bu muddatli valyuta bitimlarining kursidir. Forvard kursi valyutani kelajakda aniq bir kunga yetkazib berish sharti bilan sotilish va xarid qilish bahosini o‘zida ifoda etadi. Forvard bitimlari odatda valyuta kurslarining o‘zgarishi natijasida yuzaga keladigan risklarni bartaraf qilish maqsadida ishlatiladi. Bitim tuzilayotgan paytda forvard kursda aniqlanadi va ana shu kurs bo‘yicha valyuta sotiladi yoki sotib olinadi. Sotuvchi kursi – bankning valyutani sotish kursi. Xaridor kursi – bankning valyutani sotib olish kursi. Bu kurslar o‘rtasidagi farq marja deb ataladi va u xizmat xarajatlarini qoplashga va ma’lum darajada foyda olishga sarflanadi. Valyutaaning eng muhim xarakteristikasi uning konvertirlan- ganligidir. Konvertirlanganlik – darajasiga ko‘ra valyuta kursi 3 ga bo‘linadi. 112 Erkin «suzib» yuruvchi cheklangan darajada «suzib» yuruvchi. Qayd etilgan valyuta kurslari. Erkin «suzib» yuruvchi valyuta kursi ma’lum valyutaga bo‘lgan bozor talabi va taklifi ta’sirida o‘zgarib turishi mumkin. Masalan. AQSH dollori, Yaponiya ienasi, Angliya funt stirlingi; Yevro kabi valyutalar jahon valyuta ayirboshlashida keng ishtirok etadi. Cheklangan darajada «suzib» yuruvchi valyuta kurslarining o‘zgarishi ayrim valyutalar yoki bir guruh valyutalar (valyuta savati) kursi o‘zgarishiga bog‘liq. Misol uchun, «Uchinchi dunyo»ning ko‘pchilik mamlakatlari o‘z valyutalarini AQSH dollariga, Yevropa mamlakatlarining “EURO”siga va boshqa boshqa xorijiy valyutalarga bog‘laydilar. Cheklangan darajada “suzib” yuruvchi valyuta kurslari kiritilgan mamlakatlar o‘z valyutalarining tebranish chegarasini o‘zlari hamkorlik qilayotgan mamlakatlar bilan kelishib oladilar. Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|