O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi urganch davlat universiteti «turizm» kafedrasi bekjanov d

Reklama vositalarini tanlash. 
Har bir alohida holatlarda reklama tashuvchilar 
samaradorligi va zaruriyati aniqlanadi va yuqorida keltirilgan tushuncha hamda ta‘riflar 
asosida potensial turistlarga u yoki bu ommaviy axborot vositalari orqali reklama 
murojaatlari chiqarish maqsadga muvofiqligi ko‗rib chiqiladi. 
14.3.Reklama e‟lonlari uchun to„lovlar va harajatlarni nazorat qilish. 
 
 
Reklama kompaniyasi uchun to‗lovlarni amalga oshirish uchun turistik firmada 
quyidagi ko‗rsatkichlarni birlashtirib turadigan harajatlar smetasi tuziladi: 

reklama assignovaniyalari summasi; 

reklama tadbirlari hajmi; 

reklama vositalari yoki reklama tashuvchilarda nashr qilish uchun tarif 
stavkalari (yoki narxlar). 
Reklama nashrlarining narxlari yoki tariflari harakatchan hisoblanadi va buyurtma 
shartlari ta‘sirida sezilarli darajada arzon bo‗lishi mumkin. Bunday sharoitlarda reklama 
tashuvchilarda reklama nashrlari uchun narxlar va tarif stavkalarini bilish va ulardan 
mohirona foydalanish turizm reklamasi bilan shug‗ullanadigan xodimlar uchun 
ahamiyatli talab hisoblanadi. 
Gazetalarda reklama qiymatini hisoblash birligi qator (yoki agat) hisoblanadi. 
Matbuotdagi turli tijorat reklamalari narxlarini solishtirganda, ularni umumiy mahrajga, 
ya‘ni, "bir nusxadagi bir qator uchun" narxiga keltiriladi. 
To‗laligicha moliyalashtirilganda bir reklama beruvchi dasturni sotib oladi va 
foydalanadi. Navbat bilan moliyalashtirishda esa dasturni, harajatlarni navbat bilan 
ko‗taradigan ikki reklama beruvchi sotib oladi. Hissaviy moliyalashtirishda ikki yoki bir 
necha reklama beruvchi dasturni sotib olishadi va dasturning alohida qismlaridan 
foydalanishadi. Televideniya bo‗yicha reklama tariflari ko‗rsatuv vaqti va dastur 
mazmuniga ko‗ra turlicha bo‗lishi mumkin. TVdan farqli ravishda radiostansiyalar 
sutkaning qaysi vaqtida reklama berilishidan qat‘iy nazar yagona tarif bo‗yicha haq 
oladilar. 
Nashrlar grafigi
ommaviy axborot vositalarida reklama e‘lonlarining chiqarilish 
sanalarini va muddatlarini ko‗zda tutadi. Turizmda bu muddatlar turistik sayohatlarning 
ravshan tasvirlangan mavsumiyligi bilan, shuningdek, turistik firmalarning keyingi yil 

---

122 
uchun turistik sayohatlarni bron qilishning ommaviy talabnomalarini qabul qilishda 
kuzgi-qishki an‘ana bilan muvofiqlashadi. 
Reklama e‘lonlarini joylashtirish chastotasi va muddatlari u yoki bu reklama 
tashuvchilar xususiyatlariga bog‗liq. Gazeta, radio va televideniyada berilgan reklamalar 
mijozlar bilan o‗tkinchi reklama uchrashuvini yuzaga keltiradi. Shu sababli bunday 
uchrashuvlarni nisbatan barqaror qilish uchun takrorlanib turuvchi reklama e‘lonlari 
seriyalarini tayyorlash zarurdir. Bu holatlar marketingning umumiy vazifalariga muvofiq 
ishlab chiqiladigan nashrlar grafigida hisobga olinishi lozim. 
Reklamani joylashtirish samaradorligini qattiq nazorat qilish zarur. Bunga turfirma 
ofisiga keluvchi mijozlar va tashrif buyuruvchilar orasida, firma va uning turmahsulotlari 
haqidagi ma‘lumotlarni qayerdan olganliklari to‗g‗risidagi so‗rovlar o‗tkazish yo‗li bilan 
erishish mumkin. Reklamaga qilingan harajatlar reklama tashuvchilari bilan, sotilgan 
turlar bo‗yicha tushumlar solishtiriladi va shu asosda nisbatan samarali reklama vositalari 
aniqlanadi.