T o sh k e n t d a V l a t iqtiso diyo t u niversiteti f. T. A b d u V a X id o V, Z. A. Um arov, K. N. D ju ra y ev

4.2. Banklarda kirim kassa operatsiyalari va ularning hisobi
Banklarda mijozlar bilan kassa operatsiyalarini amalga oshirish va naqd pullami 
qayta ishlash bo'yicha kirim, chiqim, kirim-chiqim, pulni qayta sanash, kechki va 
xo'jalik yurituvchi sub’ektlaming binolaridagi maxsus kassa bo'lim larini ochadilar.

---

Mijozlardan naqd pul mablag1 larini qabul qilishda quyidagi maxsus hujjat 
shakllaridan foydalaniladi: 0402001-naqd pul qo‘yish e'lonnomasi, 0482008-kassa 
kirim orderi, 0402004-kvitantsiyalardan. 0402001-naqd pul qo'yish e'lonnomasi uch 
qismdan iborat bo'lib, naqd pul qo'yish e'loni, kvitantsiya va order bo'ladi. Naqd pul 
qo'yish e'loni kunlik kassa hujjatlariga tikiladi, kvitantsiya naqd pul topshirgan 
mijozga va order operatsion xodimlarga beriladi. Buxgalteriya xodimi maxsus 
e'lonning har uchala qismining to 'g 'ri to'ldirilganligini tekshirib, unga imzo qo'yadi 
va uning summasini kirim kassa jumalida qayd etadi. Imzolangan e’lon bo'yicha 
kassir mijozdan naqd pullami qabul qilishi va kvitantsiyaga o 'z imzosini hamda kassa 
shtampini qo'yib, kvitantsiyani mijozga berishi lozim. Bankning kunduzgi kassasiga 
asosan, jismoniy shaxslaming omonatlarini kirim qilish, bank xodimlari tomonidan 
safar xarajatlari uchun olingan avans summalarining ishlatilmagan qismini va boshqa 
pullami topshiradilar. Jismoniy va yuridik shaxslardan turli omonatlar hamda 
boshqacha qo'yilmalar bo'yicha naqd pul qabul qilish jarayoni buxgalteriya 
xodimidan olgan maxsus shakldagi e'lonomani to'ldirib, topshiriladigan naqd pul 
mablag'larini tegishli simvollarda rasmiylashtiriladi
Shuningdek, naqd pullami bank kassasiga qo'yish bo'yicha ba'zi bir 
operatsiyalar kirim kassa orderlari bilan rasmiylashtirilishi ham mumkin. 
Buxgalteriya xodimi tomonidan qabul qilingan yoki tuzilgan kirim kassa orderiga 
imzo qo'yilib, m ablag'lami bankning ichki hisobvaraqlariga kirim qilinayoganda 
kirim kassa orderi ikki nusxada to'ldirilishi va ulaming biri patta (kvitantsiya) 
vazifasini bajaradi. Buxgalteriya xodimi kassadan kassiming imzosi qo'yilgan 
andozali blanklar komplektidagi ordemi qaytarib olgach, kassiming orderdagi imzosi 
haqiqiyligini, 
uning 
namunasiga 
solishtirib 
tekshiradi 
hamda 
operatsiyani 
buxgalteriya hisobida aks ettirish uchun uni ishlov berish maqsadida tizim bo'yicha 
o'tkazadi.
Shu bilan bir qatorda, inkassatsiya xizmati xodimlaridan naqd pul va boshqa 
qimmatliklar solingan xaltalami qabul qilish kassa va buxgalteriya xodimlari 
tomonidan tayinlangan kechki kassa xodimlari qabul qiladilar. Ushbu pullami kechki 
kassaning kassiri inkassatorlar brigada boshlig'idan uning a'zolari guvohligida 
yukxatlar, bo'sh xaltalar soni va tashrif varaqlari haqidagi hamda yo'nalishga beriladi 
tashrif varaqlar haqidagi ma'lumotnomani qabul qilishlari lozim. Bunda, yukxati 
bilan tashrif varaqlari bir-biriga mos kelishi tekshirib, tashrif varaqalarini ularga 
qaytarib berishda nazoratchi-buxgalter inkassatorlar daftarining ikkala nusxasiga 
imzo qo'yadilar. So'ng, birinchi nusxasiga inkassatorlaming muhri bosilgan holda, 
ikkinchi nusxasiga kechki kassaning muhri bosilgan holda inkassatorlar brigada 
boshlig'iga beriladi. Qabul qilingan barcha naqd pullar qayta sanashdan o'tkazilib, 
maxsus seyflarga solinadi va ikkita surg'uchli muhr bosiladi. Kalitning biri muhr 
bilan kassirda va ikkinchisi buxgalter -nazoratchida saqlanadi. Keyingi operatsion 
kun ertalab kechki kassa kassiri va nazoratchi-buxgalteri bilan maxsus kassaning 
naqd pul solingan qoplari hamda 
yuk xatlari kassa mudiriga topshiradi va 
ma’lumotnomaning har ikki nusxasiga imzo qo'diradi.
Qabul qilingan naqd pullar kassa jum aliga asosan, mijozlaming hisobvarag'iga 
kirim qilinadi va buxgalteriya hisobida quyidagicha rasmiylashtiriladi:
Dt 10101- «Amaliyot (operatsion) kassadagi naqd pullar» hisobvarag'i

---

Kt 20200- «Talab qilib olinguncha saqlanadigan depozitlar» hisobvarag'i yoki 
mijozning boshqa depozit hisobvarag'i.
Shundan so'ng, mijozlaming analitik va sintetik hisob ma'lumotlari olinib, ular 
taqqoslangandan keyin mijozning hisobvarag'idan ko'chirm a bilan birga order 
mijozga beriladi, ya'ni bankka qo'yilgan naqd pullar bo'yicha mijoz ikkita hujjat 
oladi - kvitantsiya v a order. Order mijozlar tomonidan bankka pullaming tushishi va 
ulaming tegishli hisobvaraqlari bo'yicha amalga oshirilgan yozuvlaming to'g'riligini 
tekshirishni ta'minlaydi. Naqd qo'yilm alarga e'lon kassirda qoladi va amaliyot kuni 
oxirida boshqa hujjatlar va qimmatiiklar bilan birga bosh kassirga beriladi.