MahirəNərimanqızı
Yüklə 3,32 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
www.elmler.net
-
Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Faiq Ələkbərov Milli ideologiya probleminə tarixi-fəlsəfi baxış (II hissə) 85
türkləri, o cümlədən Azərbaycan türkləri və başqa türk xalqları da qazanacaqlar. Bu baxımdan müstəqil və ideoloji baxımdan daha çox təşkilatlanmış «Osmanlı türkçülüyü» bütün türk dünyasının mərkəzi rolunu oynaya bilər. Eyni zamanda, o, «Osmanlı türkçülüyü»nü və turançılığı Rusiya türkləri, o cümlədən Azərbaycan türkləri arasında aparılan ruslaşdırma siyasətinə qarşı qoymuşdur. Başqa sözlə, o, bu ideyaları ötən 60-70 il ərzində Qafqazda çar Rusiyasının ruslaşdırma, xristianlaşıdrma o cümlədən, Güney Azərbaycanda son dövrlərdə güclənən iranlılığa, yaxud da farslaşdırma ideolojisinə qarşı irəli sürmüşdür [22, 236-237]. Bu da bir daha göstərir ki, müsəlman və türk dünyasının qurtuluşu üçün irəli sürülən milli-dini birlik ideolojisi baxımından Ə.Ağaoğlu üstünlüyü siyasi islamçılığa, Y.Akçuraoğlu isə siyasi türkçülüyə verdiyi halda, Ə.Hüseyn- zadə ilk baxışdan, onlardan fərqli olaraq türk-islam birliyinin vəhdəti mövqeyindən, yəni «ikili» düsturdan çıxış etmişdir. Ancaq bunun zahirən belə olduğunu, hələ o vaxt dərk edən Akçuraoğlu qeyd etmişdir ki, əslində Ə.Hüsenyzadə də, onun kimi daha çox türkçülük ideyasının tərəfdarı olmuş, hətta Azərbaycan türkləri arasında «mədəni və siyasi türkçülük hərəkatı»nın ilk yaradıcısı olmuşdur [22, 203-204]. Fikrimizcə, burada Y.Akçuraoğlunun Ə.Hüseynzadəni siyasi türkçülük hərəkatının deyil, «mədəni və siyasi türkçülük hərəkatı»nın ilk yayıcısı kimi qələmə alması da təsadüfi deyildir. Bu bir daha göstərir ki, 1900-1910-cu illərdə Azərbaycanda etnik türkçülük hərəkatı rüşeym şəklində olmuş, hələlik konkretlikdən (Azərbaycan türkçülüyü-azərbaycançılıq) uzaq olaraq daha çox ümumi türkçülük (bütün türklərin mənəvi-ideoloji birliyi) xarakter daşımış, bu hərəkat Vətənimizdə yalnız 1910-1920-ci |