5.5. Neotropik zoogeografik oblasti
Geografik o ‘mi va tabiiy sharoiti. Neotropik
oblasti butun Janu-
biy Amerikani, Markaziy Amerikaning katta qismini (shimolda Mek-
sika yassi tog‘liklarigacha), Katta va Kichik Antil, Bagam, Galapa
gos, Xuan-Femandes kabi orollami hamda bir qator mayda orollami
o‘z tarkibiga kiritadi. Bu oblast asosan tropik mintaqada joylashgan
bo‘lib, faqat uning eng janubiy chekka qismi mo‘tadil mintaqani egal-
laydi (17-rasm).
17-rasm.
Neotropik zoogeografik oblasti (Darlington, 1966).
159
Oblastda o ‘simlik qoplamlarining tarqalishi iqlimiy xususiyatlar
bilan bog‘liq. Amazonkaning tekisliklari
va boshqa tropik mintaqa-
dagi rayonlarda nam ekvatorial o ‘rmonlar (gileyalar) shakllangan.
Janubiy Amerika gileyalarining umumiy maydoni 5 mln. kv.km dan
ortiq maydonni egallaydi. Bu joylardagi
0
‘rtacha yillik yog‘in miq
dori 2500-3000 mm ni tashkil etadi, o ‘rtacha oylik harorat 23-29°C,
yillik harorat esa 24-27°C atrofida tebranadi. Amazonka o ‘rmonlariga
xos b o ‘lgan xususiyatlardan biri botqoqlashgan yoki
davriy ravishda
suv bosib turadigan maydonlaming k o ‘pligidir. Janubiy Amerikaning
ekvatorial nam o ‘rmonlari o ‘zining tashqi qiyofasi bilan shu tipdagi
Afrika o ‘rmonlariga o ‘xshaydi, ammo florasining
tarkibidagi turlar
soni Afrikaga qaraganda k o ‘p (bu yerda gulli o ‘simliklaming 15000
dan ortiq turlari uchraydi).
Faunasiga umumiy tavsif. Neotropik oblastning boshqa oblastlar
bilan uzoq muddat aloqada b o ‘lmaganligi, y a ’ni alohidalashganligi
bu yerda juda o ‘ziga xos va tarkibida turlar soni ko‘p bo‘lgan fau
naning shakllanishiga olib kelgan. Bu yerdagi
fauna tarkibida betak-
ror xususiyatlarga va yuqori taksonlardagi endemiklarga ega bo‘lgan
hayvonot dunyosi shakllangan. Oblastda boshqa oblastlarda keng
tarqalgan k o ‘pgina hayvon guruhlari uchramaydi. Masalan, bu yer
da hasharotxo'rlardan krotlar va tipratikanlar tarqalmagan. Mazkur
oblastda kam sonda uchrovchi yerqazarlar esa bu yerga juda yaqinda
Nearktikadan kirib kelgan. Viverralar,
sirtlonlar va qunduzlar ham
oblastda uchramaydi. Tuyoqlilar faunasining vakillari kam va ular
orasida kovakshoxlilar mutlaqo uchramaydi (18-rasm).
- Neotropik
oblastida
sutemizuvchilardan
Avstraliyada
ham
uchraydigan xaltalilaming bitta kenja turkumi, y a’ni k o ‘p keskichlilar
(Polyprotodontia) tarqalgan . Oblastda xaltali kalamushlar yoki opos-
sumlaming 70 dan ortiq turlari tarqalgan. Ulaming ayrimlari, jum
ladan, oddiy shimol opussumi Nearktikada ham uchraydi. Suv opos
sumi yoki plaun suv muhitidagi hayotga yaxshi moslashgan yagona
xaltali b o ‘lib, Janubiy Amerika xaltalilarining yirigi sanaladi.
160
