J. X. Ataniyazov, E. D. Alimardonov xalqaro moliya munosabatlari


Jahon iqtisodiyoti globallashuvining bosqichlari



Yüklə 3,72 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə11/170
tarix16.12.2023
ölçüsü3,72 Mb.
#180865
1   ...   7   8   9   10   11   12   13   14   ...   170
Xalqaro Moliya munjsabatlari. Ataniyazov J.X

Jahon iqtisodiyoti globallashuvining bosqichlari
B o s q ic h la r
B o s q i c h l a r n i n g xususiyatlari
1 b o s q ic h .
1870—
1920-yillar
X o m a s h y o m a n b a l a r i n i n g eg allan ish i.
Tabiiy r e s u r s l a r n i n g k a p ita l va t o ‘g ‘ridan t o ‘g ‘ri i n -
vestitsiyalarni e k sp o rt q ilu v ch i m a m l a k a t l a r n a z o ra ti 
ostidagi h u d u d l a r d a ishlatilishi.
II b o sq ic h .
1 9 2 0 -
1970 -y illa r
Yangi b o z o r l a r n i n g v u ju d g a k e ü sh i va egallanishi. 
X orijiy in v e s t i t s i y a l a r n i ta y y o r m a h s u l o t l a r e k s p o r -
tig a y o ‘n a l t i r i l g a n is h la b c h i q a r i s h l a r g a s a f a r b a r e tili-
shi.
I I I b o sq ic h . 
1 9 70-yildan 
h o z ir g i d a v r- 
g a c h a
S a n o a ti riv o jla n g a n m a m l a k a t l a r d a tabiiy resurslarga 
egalik q ilis h d a n t a s h q a r i q u y id a g i m a q s a d l a r n i n g y u -
zaga kelishi:
investitsiyalar t a r k ib in i s a m a r a l i taqsirnlash; 
global yoki h u d u d i y iq tiso d iy integratsiya afz a llik la - 
r i d a n fo y d a la n ish ;
q o ‘s h i m c h a te x n o lo g ik , t a s h k iliy yoki b o z o r im k o n i -
y atlarig a ega b o ‘lish;
global r a q o b a t b a r d o s h l i k n i o s h ir is h va m u s t a h k a m -
lash.
G loballashuv ja ray o n in i rivojlantiruvchi asosiy o m illar sifatida 
quyidagilarni ajratib ko'rsatish m u m k in :
1. Ishlab chiqarish, fan-tex nik a va texnologik om illar:
— ishlab chiqarish ko‘la m in in g keskin kuchayishi;
27


— ishlab chiqarishning yangi texnologik usullariga — yuqori, 
ilm iy sig‘im li texnologiyalarga o ‘tish;
— m ahsulotlar, xizm atlar, kapital va ishchi kuch lari harakati- 
dagi to ‘siqlarga barham berilishi;
m ahsu lo tlar va 
xizm atlarni 
tezlik 
bilan 
tarq atish ni 
ta ’m inlovchi transpo rt va aloqaning sifatli tizim i yaratiladi;
— ilm iy va intellectual bilim larn i alm ash ish n in g sam arali 
tizim i vujudga keladi.
2. Tashkiliy om illar:
— ishlab chiqarish — xo‘jalik faoliyatini am alga o sh irish n in g
xalqaro shakli sifatida transm illiy korporatsiyalarning yuzaga 
kelishi;
— nohukum at tash k ilo tlarin in g ko‘p m illatli yoki ja h o n dara- 
jasiga chiqishi;
— ko‘p m illatli kom paniyalar va boshqa tash k ilo tlarn in g glo­
bal iqtisodiyotda asosiy rol o ‘ynovchi xususiy yoki davlat tash k i- 
loti sifatida o ‘zgarishi.
3. Iqtisodiy om illar:
— kapital bozori, m ahsulotlar va x izm atlar savdosining erkin- 
lashuvi ham da jah o n savdosini erkinlashtiruvchi va proteksionizm
siyosatini cheklovchi iqtisodiy erkinlashuvning boshqa shakllarini 
keng joriy etilishi;
— kapital to ‘p lanishi va m ark azlash u v in in g kuchayishi, 
ho sila m oliyaviy in stru m e n tla r bilan b o g ‘liq o p eratsiy ala rn in g
o sh ish i, valutaviy b itim la rn i am alga o sh irish v aq tin in g keskin 
qisqarishi;
— xalqaro m oliya tashkilotlari to m o n id an m akroiqtisodiy si- 
yosatning yagona m ezonlarini joriy etilishi va boshqa iqtisodiy 
siyosatga oid talablarning birxillashtirilishi;
— standartlash tirish tendensiyasining kuchaytirilishi. Barcha 
m am lak atlar to m on id an texnologiya, ekologiya va moliyaviy tash- 
k ilotlar faoliyatida, shuningdek, buxgalteriya va statistik hisobot- 
lar tizim id a yagona stan d artlard an foydalanishning keng joriy 
etilishi.
28


4. A xborot om illari:
— moliyaviy, iqtisodiy, ilm iy -tex n ik h am da ishlab chiqa- 
rishga oid m a ’lum otlar alm ash in ish tiz im in in g tub dan o ‘zgarishi. 
M a’lu m o tlarn i taqd im etish, qabul qilish va qayta ishlashning 
m utlaqo yangi tiz im larin in g yuzaga kelishi va rivojlanishi n ou- 
xau va professional x izm atlarn i o ‘z ichiga olgan moliyaviy va 
m ahsulot bozorlarini birlashtiruvchi global ta rm o q n i yaratishga 
yordam berdi;
— b itta m arkaz orqali tu rli m am lak atlard a joylashgan ishlab 
ch iq a rish la rn i boshqarishga im k on beruvchi tiz im n in g shak lla- 
nishi;
~ m ahsulo tlarn i realizatsiya qilishning yangi shakllari vujud- 
ga kelishi.
Y uqoridagi qayd etilgan o m illa r ta ’siri natijasida globallashuv 
jarayoni kuchaygan holda ja h o n iqtisodiyotining barcha soha va 
b o ‘g‘in larin i egallab boradi.

Yüklə 3,72 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   7   8   9   10   11   12   13   14   ...   170




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin