J. X. Ataniyazov, E. D. Alimardonov xalqaro moliya munosabatlari
.2 . T oiov balansining tarkibi hamda ularga xos xususiyatlar
Yüklə 3,72 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
10 .2 . T oiov balansining tarkibi hamda ularga xos xususiyatlar
To‘lov balansi tarkibi. To‘lov b alansini tu z ish n in g turlicha us- lubiyati m avjud bo‘lib, hozirgi k u n d a X alqaro valuta fondi (X V F ) 246 ta kl i f etgan m eto d ika (uslubiyat)dan , y a ’ni to'lov balansi mod- d a la r in in g ta sn ifid a n m a m la k a t la r a m a liy o tid a kcng q o lla n ila d i. M a z k u r uslub iyatda obyektiv r e a llik ko‘proq k o i i n a d i , xususan to‘lov b alan si ik k ita y i r ik b o i i m g a a jra tilgan . Bu b itim la rn in g hisobini y u ritish n in g ik ki to m o n la m a x u s u siy a tid a n , y a ’ni savdo va m o liy av iy jih a tid a n kelib ch iq qan holda y a ra tilg a n . X ususan, tovarlar va x iz m a tla r eksporti n orezidentlar o ld id a rezidentlar- n in g ta la b la r in i osh iradi (to'lov b alan sid a « + » ishorasi bilan aks e ttirila d i), bu esa, o ‘z navbatida n orezidentlar oldidagi m oliyaviy m a jb u riy a tla rn in g k a m a y ish ig a olib kelad i (« -» ishorasi bilan bel- g ila n a d i). H ar ik k ita hisob-kitob y o z u v la rin in g y i g ‘ indisi nolga teng b o ‘lishi lozim . Tovarlar va x iz m a t la r eksporti natijasida m a m la k a t d a valuta z a x ira la ri to'p lan ib boradi va u lar import ope- ratsiy alari to‘loviga x iz m at q ilish i m u m k in . A g a r m a m la k a td a import operatsiyalari to‘lovi uchun yetarlicha valuta z a x ira la ri mavjud b o 'lm asa , u xorijdan qarz m ab la g ‘larini jalb etishi m u m k in . Bu kabi qarz m ab la g ‘Iarini d avlatlar o‘z la rin in g tovarlar va x iz m a tla r eksportini d o im iy oshirib borish orqali qop- lashi m u m k in . B unday holatda, b itim n in g savdo qismi (tovarlar va x iz m a t la r n in g m am la k atg a kirib kelishi) bo‘yicha chet e llik la r o ldida so‘n d irish n i talab qiluvchi («-» ishorasi bilan belgilan ad i- gan) m a m la k a t qarzd o rligin in g paydo boMishiga olib keladi. M a m lak atga n orezidentlarning k re d itlarin i ja lb etish esa m a m la k a tn in g chet e llik la r oldida m oliyaviy m ajb u riy atlari ortishiga sabab bo'ladi va «+ » ishorasi b ilan aks ettiriladi. M a z k u r holatni y a n a d a yaq qo lro q ta sa v v u r etish uchun haqi- qatda m a m la k a tg a kirib kelgan va chiqib ketgan valutaviy tushum va toMovlar nisbatini olish m u m k in . M a m la k a t n in g to lo v balansi sanoat ko rxo n alari b alan siga o‘xshab ernas, b alk i b an k b alan siga o‘x shash holda tu zilad i. M a - s alan , 0 ‘zbekistondagi korxona 100 m in g A Q SH dollar]ik m ah su - lotni eksport qilib, to lo v n i uch oy dav o m id a olishga sotib oluvchi b ilan kelishgan. 0 ‘zbekiston to‘lov b a la n s id a dastlab m a z k u r s u m m a tovarlar eksporti sifatida b a la n s in in g kredit q ism id a yoziladi 247 |