A avloniy nomidagi xalq ta’limi muammolarini
Yüklə 44,96 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
OʻQUVCHILAR BILIMINI BAHOLASH MEZONLARINING AFZALLIK VA
KAMCHILIKLARI Mezonga asoslangan baholash - baholanuvchining ta’lim jarayonida qoʻlga kiritgan natijalarini, bilim, malaka va koʻnikmalarini oldindan belgilangan oʻquv maqsadlari asosida ishlab chiqilgan hamma uchun umumiy va bir xil mezonlarga koʻra taqqoslash va oʻ1chashdan iborat boʻlgan baholash shaklidir. Bunday baholash shu mezonlar bilan aniq belgilab berilgan oʻzlashtirish maqsadlari boʻyicha erishilgan natijalarga baho berish imkoniyatini yaratadi. Bunda natijalar bevosita va xolis baholanadi, shuningdek, oʻquvchilar va sinflar boʻyicha oʻzlashtirishni yaxshiroq farqlash imkonini beradi. Shu kabi baholash shakli ikki 4 bosqichdan iborat boʻlib, birinchi bosqichda baholanuvchining erishgan natijalari aniqlanadi, ikkinchi bosqichda esa, natijalar mezonlarga taqqoslanadi va oʻlchanadi. Mezonga asoslangan (yoki maqsadli) baholashning afzalliklari: Oʻquv maqsadiga muvofiq baholanadi, baholash oʻzining aniq koʻrsatkichlariga ega boʻladi; Ta’lim oluvchining oʻzlashtirish darajasi ob’ektiv baholanadi; Ta’lim oluvchining olgan bahosi uning yoʻl qoʻygan xatolarini yaqqol koʻrsatib beradi; Baholanuvchini ta’lim olishga yoʻnaltiradi, ta’lim mazmunini aniqlab beradi; Baholanuvchilarning baholanayotgan sohadagi kuchli va kuchsiz tomonlarini xolisona aniqlab beradi, ularning oʻz bilimi va malakalariga boʻlgan ishochini oshiradi; Baholanuvchilarning oʻz faoliyati natijalariga boʻlgan mas’uliyatini oshiradi; Kamchiligi Mezonlarni ishlab chiqish koʻp vaqt talab qiladi. Mezonlarning xolisligi, aniqligi va haqqoniyligini ta’minlashga nisbatan talablarning koʻpligi; Oʻquvchilar bilimini baholash usullari. Oʻquvchilarning bilim, koʻnikma va malakalarini baholash mezonlari hamma vaqt bahstalab mavzu boʻlib kelgan. Shu bois u turli adabiyotlarda turlicha yoritilgan. Biroq, mavjud qarashlarni umumlashtirib aytish mumkinki, oʻquvchilarning bilim, koʻnikma va malakalarini baholash mezonlari har bir fanning maqsad va vazifalari, shuningdek, sinf (guruh)dagi oʻquvchilarning oʻzlashtirish darajasiga tayangan holda belgilanadi. Shuningdek, baholash mezonlarini ishlab chiqishda oʻquvchilarning ogʻzaki javob berishlariga, koʻnikma va malakalariga alohida-alohida yondashiladi. Masalan; musiqa madaniyati darsidan baholash mezonlariga oʻquvchilarning ijrolari, musiqa ifoda vositalarini 5 bilishlari, ritm va obertonlarni his qilishlari va amalda mavjud bilimlarini namoyish eta olishlari inobatga olinadi. Agar, oʻquvchida quyidagi bilimlar namoyon boʻlsa, uni “5” baho bilan baholaymiz: 1. Oʻrganilayotgan mavzu yuzasidan toʻgʻri javoblar berilsa; 2. Qoʻshiq ijrosida musiqaga gamohanglik va aniqlik namoyon boʻlsa; 3. Nota misollarini oʻqish jarayonida oʻqituvchi talabi bilan tuzatilgan ikki- uchta unchalik ahamiyatga ega boʻlmagan xatolarga yoʻl qoʻyilsa; 4. Oʻrganilgan nazariy mavzular boʻyicha asosiy ma’lumotlarning mohiyatini ochib bera olsa. Agar, oʻquvchilarda quyidagi holatlar namoyon boʻlsa, “4” baho qoʻyiladi: 1. Oʻqituvchi tomonidan olib borilgan mashgʻulotlarda egallangan bilimlar sayoz boʻlsa; 2. Qoʻshiq ijrosi jarayonida aksariyat hollarda laddan chiqib ketish holatlari kuzatilsa va qoʻshiqning takrorlanuvchi qismlarini yaxshi eslab qola olmasa. 3. Ogʻzaki javob berishda jiddiy xatolarga yoʻl qoʻymasa; 4. Oʻqituvchining qoʻshimcha savollari bilan xatolarini toʻgʻrilay olsa. Amalda, bilimlarni namoyish etishda “3” baho quyidagi holatlar namoyon boʻlganda qoʻyiladi: 1. Oʻquvchi oʻrganilgan mavzuni oʻzlashtirgan, lekin mustaqil tushuntirish berishda oʻqituvchining aniqlashtiruvchi savollariga ehtiyoj sezsa; 2. Savollarning mantiqiy tuzuilishini oʻzgartirib berganda, javob berishga qiynalsa; 3. Notalarni yozishda xatolarga yoʻl qoʻysa. “2” baho quyidagi vaziyatlarda qoʻyilishi mumkin: 1. Oʻquvchi oʻrganilgan mavzu haqida tushunchaga ega boʻlmasa; 2. Mavzuni oʻzlashtirmagan, musiqaning ifoda vositalarini yozishda qoʻpol xatolarga yoʻl qoʻygan boʻlsa; 3. qoʻshiq ijrosida temp, ritm va obertonlarni umuman his qilmasa, darsda faol faol boʻlmasa. 6 Oʻquvchilarning oʻquv-bilish faoliyatini nazorat qilish natijalari uni baholashda ifodalanadi. Baholash - bu biror bilimning darajasi yoki sifatini belgilashdir. Baholashning sifat koʻrsatkichini pedagogik-psixologik ahamiyati ham mavjud-ki ushbu “Baholash sifat koʻrsatkichi” soʻzlar bilan ifodalanadigan maqtov iboralari orqali namoyon boʻlishi mumkin (masalan; “Barakalla”, “Siz zoʻrsiz!”, “Qoyil”…). XULOSA Oʻquvchilarning bilimlari, koʻnikma va malakalarini xolisona baholash, ularning bilim olishga boʻlgan qiziqishlarini ragʻbatlantirish va reytingini aniqlashdan iborat. Baholash - ta’lim jarayonining ma’lum bosqichida oʻquv maqsadlariga erishilganlik darajasini oldindan belgilangan mezonlar asosida oʻlchash, natijalarni aniqlash va tahlil qilishdan iborat jarayondir. Bunda, baholashning samarali boʻlishi uning yuqorida qisqacha bayon qilingan ilmiy, uslubiy asoslarga muvofiq ish olib borilishi bilan bogʻliq. |