R. D. Dusmuratov, A. S. Boltayev moliyaviy tahlil
Yüklə 5,36 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
11.2-jadval
“Sharq” fermer xo‘jaligida yalpi foyda va uning o‘zgarishiga ta’sir ko‘rsatuvchi omillar tahlili № Ko‘rsatkichlar O‘tgan yil Hisobot yili Qayta hisob- langan Farqi (+;-) shu jumladan Sotishdan olingan sof tushum o‘zgarishi hisobiga Sotilgan mahsulot tannarxi o‘zgarishi hisobiga 1 Mahsulot sotishdan olingan sof tushum, ming so‘m 653350 683292 683292 +29942 x x 2 Sotilgan mahsulotlar ishlab chiqarish tannarxi, ming so‘m 546908 583648 546908 +36740 x x 3 Yalpi foyda, ming so‘m 106442 99644 136384 -6798 +29942 -36740 Fermer xo‘jaligida yalpi foydaning o‘tgan yilga nisbatan kamayishiga quyidagi omillar ta’sir ko‘rsatgan bo‘lib, ularning ta’sir darajalari quyidagicha bo‘lgan: - birinchi omil, mahsulot sotishdan olingan sof tushum summasining hisobot yilida o‘tgan yilga nisbatan 29942 ming so‘mga ko‘payishi yalpi foyda summasini 29942 ming so‘mga oshishiga ta’sir ko‘rsatgan: 136384 - 106442 = + 29942 ming so‘m - ikkinchi omil, sotilgan mahsulotlar ishlab chiqarish tannarxining hisobot yilida o‘tgan yilga nisbatan 36740 ming so‘mga ko‘payishi, yalpi foyda summasini 36740 ming so‘mga kamayishiga ta’sir ko‘rsatgan: 99644 - 136384 = - 36740 ming so‘m. Ushbu omillarning ta’siri natijasida yalpi foyda summasi o‘tgan yilga nisbatan hisobot yilida 6798 ming so‘mga kamayib ketgan. Ya’ni, sotilgan mahsulotlar ishlab chiqarish tannarxining hisobot yilida o‘tgan yilga nisbatan 36740 ming so‘mga ko‘payishi, mahsulot sotishdan olingan sof tushumning 29942 ming so‘mga ko‘payishini ham to‘liq qoplab ketgan holda yalpi foydaning o‘zgarishiga salbiy ta’sir ko‘rsatgan. 243 Agarda sotilgan mahsulotlar ishlab chiqarish tannarxi hisobot yilida ko‘paymasdan, o‘tgan yilgi ko‘rsatkichni tashkil qilganda edi, yalpi foyda summasi mahsulot sotishdan olingan sof tushumning hisobot yilida o‘tgan yilga nisbatan ko‘payishi hisobiga 29942 ming so‘mga oshgan bo‘lar edi. Shundan so‘ng, fermer xo‘jaligida yetishtirilgan har bir mahsulot turi bo‘yicha ham olingan yalpi foyda va uning o‘zgarishiga ta’sir ko‘rsatuvchi omillarni tahlil qilib o‘rganish lozim deb hisoblaymiz. Chunki, fermer xo‘jaligi rahbariyati to‘g‘ri boshqaruv qarorlarini qabul qilishi uchun avvalo xo‘jalikda yetishtirilgan qaysi mahsulot unga yuqori daromad keltirgani, ya’ni yuqori baholarda iste’molchilar tomonidan sotib olinganligi, qaysi mahsulot turining fizik miqdorining oshganligini va qaysi mahsulotni yetishtirish kam xarajatli ekanligi kabi savollarga javob topishi zarur bo‘ladi. Buning uchun albatta fermer xo‘jaligida har bir yetishtirilgan mahsulot turi bo‘yicha olingan yalpi foyda ko‘rsatkichini omilli tahlil qilib o‘rganish lozim. Shu sababli, biz tahlil qilib o‘rganayotgan “Sharq” fermer xo‘jaligida mahsulot sotishdan olingan yalpi foyda va uning o‘zgarishiga ta’sir ko‘rsatuvchi omillar tahliliga to‘xtalib o‘tmoqchimiz. Fermer xo‘jaligida mahsulot sotishdan olingan yalpi foyda ko‘rsatkichi ham yuqoridagi kabi aniqlanadi, biroq uning o‘zgarishiga ta’sir ko‘rsatuvchi asosiy omillarga yordamchi omillarni kiritish orqali quyidagicha matematik formula ko‘rinishida ifodalash mumkin: YaF = SST - IT = (M×B) – (M×T), (11.2) bunda, M – sotilgan mahsulot miqdori; B – 1 s mahsulotni o‘rtacha sotish bahosi; T – 1 s mahsulotni o‘rtacha ishlab chiqarish tannarxi. Yalpi foyda ko‘rsatkichini aniqlashda bunday yordamchi omillarni kiritish, tahlil natijalari samaradorligini oshiradi. Mazkur formuladan ko‘rinib turibdiki, mahsulot sotishdan olingan yalpi foydaning o‘zgarishiga bevosita quyidagi omillar ta’sir ko‘rsatadi: - sotilgan mahsulot miqdorining o‘zgarishi; - 1 s mahsulotning o‘rtacha sotish bahosining o‘zgarishi; 244 - 1 s mahsulotning o‘rtacha ishlab chiqarish tannarxining o‘zgarishi. Endi, “Sharq” fermer xo‘jaligida yetishtirilgan va sotilgan bug‘doy misolida 11.3-jadval ma’lumotlari asosida yalpi foyda va uning o‘zgarishiga ta’sir ko‘rsatuvchi omillarni tahlil qilib o‘rganamiz. Yüklə 5,36 Mb. Dostları ilə paylaş:
|