A. K. Xusanov

35-rasm. Qichima kana va uning taraqqiyoti: 
a)
tashqi tuzilishi, b-v) qichima kana bilan zararlangan teri: 1-epidermis; 2-qichima kananing 
erkagi; 3-tuxum; 4-qichima kananing urg‘ochisi; g) bezdagi kanalar; d) yog‘ bezlari yo‘lidagi 
kanalar: 1-soch; 2-kana; 3-yog‘ bezi; 4-jun piyozchasi. 
Qichitma kanani odamda (Sarcoptes scobiei) chuchqada (sarcoptes suis) va boshqa 
xayvonlarda parazitlik qiluvchi turlari ma’lum. Qishloq ho‘jalik va meditsina 
nuqtai nazaridan diqqatga sazovor kanalardan yaylov kanalarini ko‘rsatsa bo‘ladi. 
Bu kanalar odatda ektoparazitlik qilib hayot kechiradilar va ko‘pincha xavfli 
infeksion va invazion kasalliklari yuqtiradilar. Jumladan tepkili va qaytalama, 
ensefalit (miya zotiljami). Tulyaremiya, va har xil gemosporidiozlarini 
yuqtiradilar. Bularga tipik vakili sifatida gialomma – Hualomma anatolicum bilan 
tanishib chiqsak bo‘ladi. Gialomma er yuzida keng tarqalgan voyaga etgan 
hayvonlarda boshko‘kragi bilan qorni qo‘shilib ketgan. Ustidan qaraganda “boshi” 
ko‘rinib turadi. Ularda jinsiy dimorfizm yaxshi taraqqiy etgan. Urg‘ochisi och 
rangli. Uning dorsal (elka) qalqonchasi gavdani faqat oldingi qisminigina qoplaydi. 
Kana qon surganda faqat tanasining qalqonsiz qismi shishadi. Erkaklarida dorzal 
qalqoncha gavdasining ko‘p qismini qoplab turadi. Faqat tanasining atrofida 
ozgina joy qalqon bilan qoplanmagan rang hosil qiladi. Och urg‘ochi kana 4x3 
mm, to‘ygani 11x7mm kattalikda bo‘ladi. O‘sayotgan erkak kananing kattaligi 

---

153 
2,5x1,5mm dan oshmaydi. Qon so‘rib tuygan urg‘ochi kanalar erga tushib xaslar 
orasiga tuxum quyadi. 
Tuxumdan chiqqan lichinkalar kaltak kesaklar, qushlar va mayda sut emizuvchi 
xayvonlarni qonini so‘radilar, tuygan lichinka tuproqqa kirib ketadilar va tulab 
nimfaga aylanadilar. Nimfalar endi kattaroq hayvonlarga xujum qiladilar va ularni 
qonini so‘rib olganda keyin yana bir marotaba tulab voyaga etgan kanaga aylanadi. 
Voyaga etgan kanna imago deb ataladi. Kanalar hayvonlarda parazitlik qilish 
xususiyatiga ko‘ra bir, ikki va uch xo‘jayinli bo‘ladi.