Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта

Ma’lumotlarni yukotmasdan sikishtirish (arxivlashtirish)
usuli matnli 
xujjatlar va dasturlarini (programmalarni) saklash va uzatishda ishlatiladi, chunki 
bunda ozgina ma’lumotning xam yukolishi uning ma’nosini uzgarishiga olib 
kelishi mumkin. Shuning uchun xam bunda ma’lumotning ortikchaliligini 
kamaytirish hisobiga uni sikishtirish yoki arxivlashtirish amalga oshiriladi. 
Masalan, ASCII xalkaro kodlashtirish usulida har bir simvolni kodlashtirish uchun 
8 bitdan ajratiladi, ammo kupchilik simvollarni kamrok bitlar soni bilan 
kodlashtirish mumkin. Xuddi shu ishni amalga oshirish vositasida – ya’ni, 
kupchilik simvollarni kamrok bitlar yordamida kodlashtirgan xolda fayllarni 
arxivlashtirish amalga oshiriladi. Demak, samarasiz kodlashtirish usulidan 
foydalanish fayl xajmini ancha mikdorga oshirishga olib keladi. Ma’lumotlarni 
sikishtiruvchi (arxivlashtiruvchi) programmalar uzlarining kodlashtirish tizimlarini 
ishlatirshalir xam mumkin. Bunda ular arxivlashtirilgan faylga yana bir jadvalni 
ilova kiladilar va arxivlasht
87

---

jadval 
koeffitsienti kuyish kifoya buladi. Faylni uz 
xoliga 
tirish)
usullari
orda kichraytirish mumkin buladi (bir necha unlab 
martaga
ing) asosiy formatlari 
 
Xozirgi paytda ma’lumotlarni sikishtirishning unlab xil formatlari mavjud, 
ammo ularning ichida eng kup ishlatiladiganlari 
.ZIP, .ARJ va .RAR
formatlarid
tsiya kilingan faylni birovga berilganda (yoki 
junatilganda) unda faylni tiklash programmalari borligiga ishonch xosil kilish 
kerak buladi. Eng
an ma’kul 
yordamida faylni kanday kilib uz xoliga keltirishni bilib oladi. 
Ma’lumotlarni kayta kodlashtirish yordamida arxivlashtirish algoritmlarini 
Xaffman algoritmlari deb ataladi.
Birlamchi faylda tez-tez kaytarilib turiladigan kismlarning (yoki 
bulaklarning) mavjudligi xam ularni arxivlashtirishga imkon yaratadi. Bu xolat 
matnlarda kamrok uchrasada, jadval va grafiklarda juda xam kup mikdorda 
uchraydi. Masalan agar 0 sonm 24 marta kaytarilsa yigirma marta noli bayt 
yozishning urniga bitta nol va 20 
keltiradigan programma esa bundan foydalanib faylning boshlangich 
kurinishini tiklashni amalga oshiradi. Bunday kaytarishlarni aniklash asosiada 
arxivlashni amalga oshiradigan algoritmlarni RLE (Run Jenght Encoding) 
usullarga xos algoritmlar deb ataladi.