Fotofizika va fotokimyo asoslari. 1704 yilda Isaak Ng’yuton yorug’lik nurini
zarrachalar oqimi deb faraz qilgan. 1790 yilda Xristian Gyuygens esa yoruglik – bu
to’lqin deb tahriflagan. Hozirgi kunda aniqlanishicha, bu ikki olim juda ham to’g’ri
tahrif keltirishgan.
Yorug’lik –bu kvant yoki foton deb ataluvchi, elektromagnit to’lking’lari va bir
vaqtning o’zida zarrachalar oqimidir.
Fotonlar moddalar molekulasi bilan o’zaro tahsirlashadilar, bilan birga ular o’z
energiyasini molekulalarga uzatib yo’koladilar.
Foton energiyasi Ye elektromagnit tebranishi chastotasiga ν ‘ro’org’tsional va
yorug’lik to’lqin uzunligiga λ esa teskari ‘ro’ortsional:
Biologik jarayonlar kinetikasi-biologik jarayonlar asosida yotuvchi biokimyoviy
jarayonlarda ishtirok etuvchi substratlar kontsentratsiyasi, fermentlar va ularning aktivator
va ingibitorlari, muhit rN darajasi, harorat singari omillarning biokimyoviy reaktsiyalar
tezliklari orqali biologik jarayonlar tezliklariga tahsirining qonun-qoidalarini o’rganadi.
Kinetikada kimyoviy reaktsiyalar birinchi, ikkinchi, uchinchi, nolinchi va kasr tartibli
reaktsiyalarga bo’linadi. Reaktsiya tartibi reaktsiya tezligini ifodalovchi tenglamadagi
reakgentlar kontsentratsiyasi darajalarining yig’indisidan iborat kattalik hisoblanadi. Agar
reaktsiyaga tezligi reaktsiyaga kirishuvchi bitta moddaning kontsentratsiyasiga bog’liq
bo’lsa,
vq d’/dtq k [A] 1, bu reaktsiyaga
birinchi tartib-dagi reaktsiya deb ataladi.
d’/dtq k [A] 2, bu reaktsiyaga ikkinchi tartibdagi reaktsiya deb ataladi.
Kinetik tenglamada kontsentratsiya ko’rsatilmagan bo’lsa, d’/dtq k 0, bu reaktsiya
nolinchi tartib reaktsiya deb ataladi.
Reaktsiyada ishtirok etuvchi moddalar kontsentratsiyalari hajm birligidagi modda
miqdorini ifodalaydi va molg’ l bilan o’lchanadi.
Reaktsiya tezligi esa, reaktsiyaga kiri-shuvchi modda kontsentratsiyasining vaqt
birligi davomida o’zgarishlari bilan belgilanadi.
13
Reaktsiyaga kirishuvchi boshlang’ich mod-dalar kontsentratsiyasi to’g’ri
reaktsiyada vaqt davomida
