39
4.7. Avtomobilning tortish xarakteristikasi va harakat
tenglamasi
Tortish kuchi.
Avtomobilning tekis harakatida yarim o‘qlardagi
burovchi momentning yetakchi g‘ildiraklar radiusiga nisbati tortish
kuchi deyiladi.
R
T
= M
T
/ r
Avtomobil tortish kuchining har xil uzatmalarda uning tezligiga
bog‘liqlik grafigi tortish xarakteristikasi deyiladi.
Avtomobilning harakat tenglamasi unga ta’sir
etayotgan barcha
kuchlarning bog‘liqligini ifodalaydi. Balandlikka chiqayotgan avtomo-
bilga tezlanish vaqtida ta’sir etayotgan kuchlarni ko‘rib chiqamiz.
28-rasm.
Balandlikka chiqayotgan avtomobilga
tezlanish vaqtida
ta’sir etayotgan kuchlar.
Avtomobilning og‘irlik markaziga og‘irlik kuchi
G = m · g
, tezla-
nishga qarama-qarshi hamda ilgarilanma harakatlanuvchi, massalar
inersiya kuchi
P΄
u
ta’sir etadi.
P΄
u
=
m
a
,
bu yerda:
m
– avtomobil massasi (kg),
a
– avtomobilning
tezlanishi
(m/s
2
).
Avtomobilning g‘ildiraklariga
M
k1
,
M
k2
g‘ildirashga qarshilik
momentlari ta’sir qiladi. Yo‘l tomonidan normal
R
z1
,
R
z2
va
urinma
R
x
1
,
R
x
2
reaksiyalar ta’sir qiladi. Havoning qarshilik kuchi
P
v
yel-
kan
lik markazi h
b
balandlikda ta’sir qiladi.
Bundan tashqari,
40
avtomobildagi tirkamaning harakatiga qarshilik kuchi
P
pr
qo‘yilishi
mumkin.
Hamma kuchlarni yo‘l tekisligiga proyeksiyalaymiz:
R
x
2
–
R
x
1
–
P
u
–
P
n
–
P
v
–
P
pr
= 0,
yakka avtomobil uchun
R
x
2
–
R
x
1
–
P
u
–
P
n
–
P
v
= 0.
(
R
z1
+
R
z2
)
f = P
k
bo‘lganligi uchun umumiy holda avtomobilning harakat tenglamasi
quyidagicha yozilishi mumkin:
P
T
– P
u
– P
v
– P
g
= 0.
Dostları ilə paylaş: