A. X. Mamirov − JizPI, "qm va K" kafedrasi katta o’qituvchisi

 
Takrorlash uchun savollar: 
1.Quriq usulda klinker pishirish haqida bayon qiling? 
2.Klinkerlarni saqlash haqida bayon qiling? 
3.Klinkerning o‘lchamlari haqida bayon qiling? 
 
Ma’ruza. № VI/5 
Mavzu: Klinkerni talqon qilish usullari. 
Reja: 
1. Portlandsementning xossalari. 
2. Klinkerni tuyish jarayoni. 
3. Klinkerni saqlash. 
 
Tayanch so‘z va iboralar: 
portlandsement,klinker
 
Klinkerni saqlash 
Issiqlik klinkerni tuyish uchun tegirmonlarga yo‘naltirish mumkin emas, klinkerning 
xarorati 50°C ga tushgandan so‘nggina shunday qilish mumkin. Bu xol issiq klinkerni tuyish 
ba’zan tegirmonda ikki suvli gipsning suvsizlanishi bilan bog‘liq bo‘lib, bunda sementning 
qotish muddatlari standart talablaridan chiqib ketishi mumkin. Klinker xaroratini talab qilingan 
chegaralargacha tushurishni uni ma’lum. Muddat saqlash yo‘li bilan amalga oshirish mumkin. 
Klinkerni saqlash bundan tashkari yana bir maqsadni - pechlarda remont ishlari ketayotgan 
davrda sement tegirmonlari tug‘ri ishlashini ta’minlash uchun rezerv zapasini yaratishni x
am 
ko‘zda tutadi. 
Klinker usti yopiq, tirgaklarga ega bo‘lgan devorlarning balandligi 3-6 m 
bo‘lgan,ko‘priksimon kranlar bilan jixozlangan omborlarda saqlanadi. Pechdan chiqqan 
klinkerning tarkibida ma’lum miqdorda erkin kalsiy oksida SaO bo‘ladi. Klinkerning saqlanib 
turishi bu ohakning so‘nishiga va sement sifatining yaxshilanishiga imkon beradi. 
 

---

48 
Klinkerni tuyish 
Portlandsementni ko‘pchilik xossalari xususan aktivligi, qotish tezligi maydalik darajasi, 
kukun zarrachalarini shakliga bog‘liqdir. Sement zarrachalarini o‘lchash 5-10 dan 30-40 mkm 
gacha bo‘lguncha, satxi yuzasi 3000-45000 sm²/g ga va 
№ 
008 elakdan 90% gacha kukun 
o‘tguncha maydalanadi. 
Bu ish ochiq yoki yopiq sikl bo‘yicha ishlovchi ayirish qurilmalarda amalga oshiriladi. 
Ichi pulat zirx plitalar bilan qoplangan va teshikli to‘siqlar bilan ikki-to‘rt kameraga bo‘lingan 
baraban ko‘rinishidagi trubali tegirmon shular jumlasidandir. Xom-ashyo ularda tuyuvchi jismlar 
- po‘lat sharlar, (yirik qilib tuyuvchi kameralarda)va silindrlar (mayda qilib tuyish uchun) 
yordamida tuyiladi. Ochiq sikl bo‘yicha ishlayotganda 
modda yirik tuyish kamerasi tomonidan g‘ovak uk orqali keladi, tuyilgan modda esa mayda 
tuyish kamerasidan chiqadi.
Klinkerni tuyish jarayonini samaradorligini oshirish uchun sirtiaktiv moddalar kushish 
tavsiya etiladya. Masalan, mыlonaft, petrolatuma, sul’fit-achitqi va xakazo. Bu moddalarni 
miqdori tajriba orqali o‘rnatiladi. Portlandsementning tutib kolishini sekinlash- 
tirish uchun tuyish vaqtida klinkerga ( SO³ ning sementdagi umumiy tarkibi 
3,5% 
dan 
ortmaydigan qilib) gips qo‘shiladi. Xosil bo‘lgan sement surgichlar orqali omborlarga 
jo‘natiladi. 
Surgichlardan tashqari tashish vositalari sifatida cho‘michli elevator; pnevmatik 
tashuvchilar, aerojeloblar ishlatiladi. Sementni odatda temirbeton siloslarda ( α=8-18m, 
balandligi 25-40m) saqlanadi. Iste’mol qiluvchi korxonalarga sement qog‘oz qoplarda - 
vagonlarda, jo‘natiladi. 
1. Portlandsementni ko‘pchilik xossalari xususan aktivligi, qotish tezligi maydalik 
darajasi, kukun zarrachalarini shakliga bog‘liqdir. Sement zarrachalarini o‘lchash 5-10 dan 30-40 
mkm gacha bo‘lguncha, satxi yuzasi 3000-45000 sm²/g ga va 
№ 
008 elakdan 90% gacha kukun 
o‘tguncha maydalanadi. 
Bu ish ochiq yoki yopiq sikl bo‘yicha ishlovchi ayirish qurilmalarda amalga oshiriladi. 
Ichi pulat zirx plitalar bilan qoplangan va teshikli to‘siqlar bilan ikki-to‘rt kameraga bo‘lingan 
baraban ko‘rinishidagi trubali tegirmon shular jumlasidandir. Xom-ashyo ularda tuyuvchi jismlar 
- po‘lat sharlar, (yirik qilib tuyuvchi kameralarda)va silindrlar (mayda qilib tuyish uchun) 
yordamida tuyiladi. Ochiq sikl bo‘yicha ishlayotganda 
modda yirik tuyish kamerasi tomonidan g‘ovak uk orqali keladi, tuyilgan modda esa mayda 
tuyish kamerasidan chiqadi.
Klinkerni tuyish jarayonini samaradorligini oshirish uchun sirtiaktiv moddalar kushish 
tavsiya etiladya. Masalan, mыlonaft, petrolatuma, sul’fit-achitqi va xakazo. Bu moddalarni 
miqdori tajriba orqali o‘rnatiladi. Portlandsementning tutib kolishini sekinlash- 
tirish uchun tuyish vaqtida klinkerga ( SO³ ning sementdagi umumiy tarkibi 
3,5% 
dan 
ortmaydigan qilib) gips qo‘shiladi. Xosil bo‘lgan sement surgichlar orqali omborlarga 
jo‘natiladi. 
Surgichlardan tashqari tashish vositalari sifatida cho‘michli elevator; pnevmatik 
tashuvchilar, aerojeloblar ishlatiladi. Sementni odatda temirbeton siloslarda ( α=8-18m, 
balandligi 25-40m) saqlanadi. Iste’mol qiluvchi korxonalarga sement qog‘oz qoplarda - 
vagonlarda, jo‘natiladi.