A. X. Mamirov − JizPI, "qm va K" kafedrasi katta o’qituvchisi

 
Ma’ruza. № VI/10 
Mavzu: Ko‘pkomponentli sementlar, ularning xossalari, avzallik kamchiligi.
 
 
Reja: 
1.O‘ta tez qotuvchan sement 
2.Gidrofob sement 
3.Zo‘riqish hosil etuvchi sement 
 
Tayanch so‘z va iboralar:
diatomit, trepel, opoka, glej, vulqon kuli, tuf, pemza, trass 
.
 
Maxsus turdagi sementlar ularni ishlatish sharoitidan, xossalarini boshqarishdan, sanoat 
chiqindilarini ishlatish, klinkerni tejash muommolaridan kelib chiqadi.Tez qotuvchi 
sement(BTS) tarkibida alit ( C
3
S) va selit (S
3
A) minerallarining yig‘indisi klinker tarkibida 60-
65 % kam bo‘lmasligi, mineral qo‘shimchalar 15 % bo‘lishi kerak.BTS 3 sutka davomida 
markadagi mustaxkamlikning 50 % erishadi. Tez qotuvchan sement solishtirma yuzasi 3500- 
4000 sm
2
gacha maydalanadi va 400, 500 markalarda ishlab chiqariladi. 
O‘ta tez qotuvchan sement (OBTS) 
– tarkibidagi alit ( C
3
S) 65-68%, selit (S
3
A) 18%,
maydalik darajasi 4000 sm
2
/g bo‘ladi. OBTS 1 sut 35 %, 3 sutkada 65 % atrofida markadagi 
mustaxkamlikka erishadi. 

---

58 
Bu turdagi sementlar yirik yig‘ma temirbeton konstruksiyalar ishlab chiqarishga, 
gidratatsiya paytida ko‘p issiqlik ajratishi esa, qishki mavsumda beton ishlarini bajarishga imkon 
yaratadi. Lekin issiqlikning ko‘p ajratishi bu sementlarni massiv konstruksiyalarda ishlatishda 
qiyinchilik tug‘diradi. OBTS tarkibida S
3
A ning ko‘p bo‘lishi sulfoalyuminatli korroziya 
ehtimoli bor joylarda beton ishlarini olib borishga imkon bermaydi. 
Sulat muhitga chidamli sement 
– tarkibida C
3
S 50 % gacha, S
3
A 5% gacha va C
3
A + 
C
4
AF esa 22 % gacha bo‘ladi. Sementning bu turi sulfat kislotasi qoldiqlari bo‘lishi mumkin 
bo‘lgan hollarda, sho‘rxoq erlarda ishlatishga mo‘ljallangan. S
3
A ning minimal miqdorida 
bo‘lishi undan sovuqqa chidamliligi yuqori beton olishda foydalaniladi. Bu sementni olishda, 
unga gidravlik qo‘shimchalar qo‘shilmaydi, faqat gips, plastifikatorlar va gidrofoblovchi 
moddalar kiritilishi mumkin.