Jahon ijtimoiy-iqtisodiy geografiyasi

q u tb zo n a la r, D u n y o o k e a n i, k o s m o s g a t a ’sir q ilm o q d a .
V .I.V e r n a d s k iy n in g “N e o s f e r a h a q id a bir n e c h a s o ’z '’ ( 1 9 4 4 ) m a s h h u r
a s a r id a v o q e a la r g a q u y id a g i b a h o berilgan: “p la n eta m izn in g tarixida in so n u ch u n
katta a h a m iy a tg a e g a b o ’lg a n k esk in p a y t keldi. B u payt m illion, a n iq r o g ’i, milli-
ard yillar ta y y o rla n ib k e lg a n . M illionlab in so n a v lo d la rig a ch u q u r sin g ib k e tg a n .
J a m i y a t n i n g r iv o j la n is h i b i o s f e r a r iv o j la n is h i b ila n b o g liq lig i h a q i d a g i
tu s h u n c h a n i V .I.V ern a d sk iy tak lif e t g a n . U is h la b c h iq q a n b io s fe r a h a q id a g i
t a ’lim o tid a b io s fe r a n i q o n u n iy ja r a y o n tik la n ish v a p la n e ta n in g b io s f e r a s id a
a q ln in g u s tu n lig i q a ro r to p ish i h a q id a fikr yuritiladi. J a m iy a t r iv o jla n ish in in g
q o n u n iy a ti b io s fe r a n i s a q la s h , b o y itish , ta k o m illa s h tir is h g a , ta lo n -to r o jg a v a
b a r b o d q ilm a s lik k a q a r a ta lis h i k e r a k . O lim bir q a n c h a  z a r o b o g ’la n g a n
jarayon larn i a lo h id a ajratadi. Bu ja ra y o n la rg a h ozirgi b o s q ic h d a “in so n iy a tn i bir
b u tu n d a y v u ju d g a k e lish i” d e b b a h o berdi. D iq q a tg a loyiqdir, bu fikrlar in so n iy a t
h o z ir g i v a q t d a “g l o b a l ” d e b a t a l g a n m u a m m o l a r k o m p le k s i b ila n r e a l
to ’q n a s h m a g u n c h a a y tilg a n ed i. In so n iy a t tarixida, butun Yer b io s fe r a s i tarixida
k e sk in v a burilish m o m en ti k e lg a n i h a q id a g a p ir is h g a m ajbur b ldi.
XX a s r n in g ilm iy y u tu q la ri d u n y o n i id o ra q ilis h n i b a r p o q ild ilar, lek in