Q yo‘ldoshev, Q. Muftaydinov, V. Abdurahmonov iqtisodiy ta’limotlar tarixi

6. Mehnat va mehnat taqsimoti g‘oyasi
«Avesto»ni tom m a’noda mehnat va yaratuvchilik madhi haqidagi, uni 
odamlar va jamiyat hayotidagi beqiyos o‘rni haqidagi tengi yo‘q asar 
deyish mumkin. Unda yozilishicha, tinch va osoyishta mehnat, yaratuvchilik 
faoliyati, tabiatga, uning n e’matlariga mehrli b o ‘Ush, tejamkorlik inson 
tanasidagi barcha illatlarini, nopokliklami quvadi, unga haqiqiy rohat- 
baxshlik va osoyishtalik baxsh etadi, unga shodlik, quvonch, olib keladi 
jamiyatda, har bir xonadonda, shaxsiy hayotda tinchlik, adolat, barqaror- 
lik faqat m ehnat tufayli qaror topadi.
«Avesto»dagi bunday ezgu g'oyalar hozirgi davr uchun ham begona 
emas. Zero, zardushtiylik dini inson ruhini yaratuvchanlikka-m ehnatga 
tayyorlashga qaratilganligi uchun, ya’ni inson ruhi va mohiyati aynan 
mehnat monandligini asoslash bilan ming yillar davomida odamlar qalbini 
zabt etib keldi, hozir ham u ana shunday ezgu g‘oyalarni targ‘ib etib 
kelayotir.
Kitobda mehnat qilmaydigan, dangasa odamga nisbatan shunday xitob 
qilinadi: 
'
«... 
Mehnat qilmaydigan odam!Sen haqiqatdan ham tilanchilar qatorida,
yot eshiklarga ta ’zim qilib, abadul abad bosh egib turajaksan. Haqiqatdan
ham sening yoningdan turli xil ziroatlami olib о ‘tadilar, bu noz-ne ’matlaming
barchasi mehnat qilayotgan, to ‘q va farovon yashayotgan xonadonga nasib
qiladi. Abadul abad shunday bo'lajak!1».
«Avesto» asarining m ehnat taqsimoti nuqtayi nazaridan o ‘rganish 
shuni tasdiqlaydiki, ajdodlarimiz bundan 3000 yillar ilgariyoq ibtidoiy, 
ya’ni tabiiv m ehnat taqsimoti darajasidan chiqib ketishgan, ular ijtimoiy 
mehnat taosimoti asosida iqtisodiyotni tashkil etish va olib borishga o‘tishgan.
NAZORAT SAVOLLARI:
1. «Avesto» kitobida ta’kidlangan «uch ezgulik g‘oyasi» nimadan iborat?
2. N im a uchun dehqon «zaminini eng baxtiyor qilgan shaxs» deb 
ulug‘lanadi?
3. «Avesto»dagi yerga bog‘liq m unosabatlar g‘oyasining mustaqil 
yurtimizda o ‘tkazilayotgan agrar islohotlar bilan bog‘liq jihatini siz qanday 
ta ’riflaysiz?
4. M ulkdor bo‘lish buyuk fazilat, ulug‘ n e ’mat sanalishi g‘oyasini
1 O 'z b e k p ed ag o g ik asi antologiyasi, 1 —jild. Т., 1995, 36 —b et
24

---

0 ‘zbekistonda mulkdorlar sinfini shakllantirish zarurligi haqidagi I. 
Karimov ta ’limoti bilan bog‘liqligini nimada ko‘rasiz?
5. Qarz olish va qarz berish borasidagi qarz olganlik kafolati haqidagi 
«qasamlar» g‘oyasini siz qanday tushunasiz?
6. «Avesto»dagi m ehnat taqsimoti to ‘g‘risidagi g‘oyalar mazmunini 
ochib bering.
7. «Avesto»da tabiat qanday e’zozlanadi?
TAYANCH IBORALAR:
«Avesto»- bundan 2700-3000 yillar ilgari yaratilgan ilk yozma madaniy 
yodgorlik asari. U aw al 2500 ta mol terisiga tilla suvi bilan yozilgan bo'lib, 
unda o ‘sha davrning buyuk dini-zardushtiylik ta ’limoti asoslab berilgan. 
«Avesto»da ezgulik, yaxshilik, yaratuvchilik inson farovonligi va 
muqaddasligi m adh etiladi. Asar bizning o ‘zbek zaminida yaratilganligi 
ajdodlarimiz naqadar buyuk m a’naviy va iqtisodiy qudratga ega bo‘lganini 
tasdiqlaydi. Kitobning 2700 yilligi 2001-yilda 0 ‘zbekistonda xalqaro 
miqyosda keng nishonlandi, shu munosabat bilan kitobning akademik 
nashri chiqarildi.