329
Tavakkalchilik
Erkin fikrlilik tavakkalchilikka asoslanadi. Uning bilim
faoliyatida qo‘rqmay tavakkal qiluvchi insonlarni rag‘batlantirib turish joizdir.
Fikrlash jarayonida «ahmoqona g‘oyalar» aql bilan tuzilmagan birikma va
tushunchalar ilgari surilgan holatlar ham bo‘lishi mumkin. O‘qituvchi uni o‘quv
jarayonini tabiiy holati sifatida talabalarga tushuntirishi lozim. Talabalarni
tavakkaldan holi bo‘lgan, ya’ni g‘oyalar qadrlangan, talabalarning fikrlash
faoliyatida faol ishtirokini yuqori motivasiyalash imkoni bo‘lgan muhitda o‘ylash
lozimligini ularda ishonch hosil qilish zarur.
Qadrlash.
Tanqidiy fikrlashning omillaridan biri talabalarning fikrlash jarayonini
qadrlashdir. Tashkil etilgan fikrlash jarayonida talabalar o‘z g‘oyalari,
tasavvurlarining o‘qituvchi tomonidan qadrlanayotganini tushungan chog‘dagina
chuqur mas’uliyat va e’tiborga yarasha javob qaytaradilar. Talabalar o‘z fikrlash
jarayonini qadrlashni namoyish qilishga harakat qiladilar, unga va uning
oqibatlariga nisbatan jiddiy munosabatda bo‘la boshlaydilar.
Qimmatlilik.
Fikrlash jarayonini tashkil etish davomida talaba ularning fikrlari,
o‘z tanqidiy tahlili natijalari qimmatli ekanligini ularning ongiga singdirish zarur.
O‘qituvchi talabalardan muayyan materialni shunchaki qayta ishlashni talab
qilganda tayyor qoliplardan, andozalardan holi bo‘lishi lozim. Bu esa talabalarda
o‘zgalar g‘oyalarini mexanik tarzda qayta ishlab chiqish eng muhim va qimmatli
ekanligiga ishonch hosil qilishga olib keladi. Aslida talabalarga o‘z fikri, o‘ziga
taalluqli bo‘lgan g‘oya va tasavvurlar qimmatli ekanligini ko‘rsata olish zarur.
Talabalarning o‘zlari ham o‘z fikrlarining qimmatbaho ekanligiga ishonch hosil
qila olishlari zarur. Ular o‘z fikrining tushuncha va masalani muhokama qilish
jarayonida o‘ta muhim, shuningdeq katta hissa bo‘lib hisoblanishini tan olishlari
kerak.
Dostları ilə paylaş: