Journal of Research in Volume: issue: Year: 2023 Innovative Teaching and Inclusive Learning

B=M*T*N 
Bunda B- bozorning sig’imi, M-aniq bozorda mahsulotning ushbu turini sotib oluvchi mijozlar soni, 
T-tadqiq etilayotgan vaqt davomida xaridorlar tomonidan ushbu tovarning xarid qilish soni, N- 
mahsulotning o’rtacha narxi. 
Ikkinchi holatda formula quyidagicha: 
B=MICH +Z+I E 
Bunda B- bozorning sig’imi, MICH- milliy ishlab chiqarish, Z- tayyorlovchi korxona ombordagi 
korxona omboridagi tovar zaxiralari qoldiqlari , I- import, E- eksport. 
Bozor sig’imini aniqlay borib, ushbu bozorga kiruvchi korxonalar bozordagi raqobatchi 
firmalarning ishtiroki va ishini e’tiborga olib uning to’liq miqdorini egallab olishni hisob -kitob 
qilishga haqli emasmiz. Shuning uchun ushbu bozordagi xususiy ulushi haqidagi ma’lumotlarga ega 
bo’lish ham(agar korxonalar unda ishtirok etayotgan bo’lsa) yoki kelgusida bozordagi imkonyati 
bo’lishi mumkin bo’lgan ulushining hisob -kitobini qilish yangi bozorga kirishda yoki o’zining 
kelgusi faoliyati natijalarini hisob kitob qilishda muhim hisoblanadi. 
Bozorning kompaniyaga tegishli ulushi ko’rsatkichi raqobat kurashida u ushbu bozordagi raqobat 
kurashida qanday rol o’ynashini tushunishga va bu bozorda muomalaning to’g’ri linyasini, raqobat 
strategiyasini ishlab chiqishga imkon beradi. 
Bozordagi ulush quyidagicha formula bo’yicha hisob-kitob qilinadi; 
Bu=BSH / U*100% 
Bunda: Bu- korxonaning bozordagi ulushi ; BSH – korxonaning bozordagi sotilish hajmi, U – 
ushbu tovarning ushbu bozordagi umumiy sotilish hajmi. 
Olingan hamma ma’lumotlar asosida bozor rivojlanishining konyunkturaviy bashorati tuziladi , 
uning yakuniy vazifasi esa ahtimol tutilgan kelajak manzarasini yaratish: foydalanib qolish kerak 
bo’lgan imkonoyatlarni va qochish zarur bo’lgan xaflarni aniqlashdir. 
Foydalanilgan adabiyotlar:
1.
Bazarova F.T. Marketing.2015 
2.
https://www.lex.uz 
3.
https://www.e-library.samdu.uz 
4.
O’zbekiston milliy ensiklopediyasi. T.: Davlat ilmiy nashiryoti,
5.
Jalolov J. Marketingni boshqarish strategiyalari : O’quv qo’llanma. T.: Fan va texnologiyalari. 
6.
O’zbekiston Respublikasi Vazirlari Mahkamasining to’ldirishni rag’batlantirish hamda ishlab chiqaruvchilar va savdo tashkilotlarining chora -
tadbirlari to’g’sida> gi qarori. 
7.
Soliyev A. Buzrukxonov S. Marketing 
8.
Jalolov J. Marketingni boshqarish strategiyalari : O’quv qo’llanma
9.
Begaliyev G.L . Marketing.