O’zbek ozi bilim soh Ta’lim so Ta’lim y kiston tos iq-ovqa yo hasi ohasi yo’nalishi respub shkent at mah og’LA

A1-MND liniyasida uzluksiz dezodoratsiyalashni texnologik sxemasi (17-
rasm). 
Sig‘im(1)dan yog‘ (2) nasos bilan (4) deaeratorga beriladi, u yerda 
deaeratsiyalanadi va dezodoratordan chiqayotgan issiq moy bilan isitiladi. Keyin esa 
yog‘ (2) nasos bilan (7) issiqlik almashgich apparatiga uzatiladi, u yerda 
hidsizlantirish haroratigacha (180-200
0
C) isitiladi va (9) filtr orqali (11) 
dezodoratorga tushadi. 
Dezodoratorga (10) o‘lchagich orqali limon kislotasi eritmasi beriladi. 
Hidsizlangan yog‘ (2) nasos bilan (4) deaerator orqali sovutish uchun sovitgich (8)ga 
yuboriladi. Sovigan yog‘ sig‘imga (5) keladi va iste’mol uchun chiqariladi. 
Bug‘-gaz aralashmasini dezodoratordan (12) tomchitutgich orqali 5 bosqich-li 
bug‘ejektori (6) vakuum-nasos bilan tortib olinadi, suv kondensatordan (3) quduqqa 
tushadi. Liniyaning ishlab chiqarish quvvati 3,3 t/soat.
Ishqorsiz rafinatsiya
1
. 
Xozirgi vaqtda yog‘ning glitserid qismiga ta’sir 
qiluvchi omillar harorat, havo kislorodi va boshqalar bilan bog‘liq jarayonlarni 
qisqartirish yo‘nalishi aniq belgilab qo‘yildi. Shunga asosan moy va gidrogenlangan 
oziqa yog‘larini sifatini yaxshilash uchun ishqor bilan ishlov bermasdan, erkin yog‘ 
kislotalari va hid beruvchi moddalarni distillyasiyali rafinatsiya usuli bilan yo‘qotish 
maqsadga muvofiq deb hisoblanmoqda.
Oziqa salomasini ishqorsiz rafinatsiyalash. Rafinatsiyalash uchun berilayotgan 
rafinatsiyalanmagan oziqa salomasi quyidagi ko‘rsatgichlarga ega bo‘ladi: kislota 
soni 1 mg KON dan ko‘p emas, namlik va uchuvchan moddalar miqdori 0,2% dan 
ko‘p emas va nikel miqdori 10 mg/kg dan ko‘p emas. 
Ishqorsiz rafinatsiya jarayoni ikki bosqichdan iborat: birinchisi yog‘ni 
jarayonga tayyorlashdan, ikkinchisi erkin yog‘ kislotalari va hid beruvchi moddalarni 
distillyasiyalab haydash.
Birinchi bosqich salomasdagi nikel va nikelli sovunni limon kislotasi bilan 
qayta ishlab salomasda erimaydigan nikel-limon nordon tuzini hosil qilish, so‘ngra 
uni kondensat bilan yuvish, separatorda fazalarga ajratish, quritish, nikelli sovun, 
yog‘ kislotalari, nikel qoldiqlarini yo‘qotish uchun adsorbsiyali rafinatsiyalashdan 
iborat. 
1
Wolf Hamm, Richard J. Hamilton, Gijs Calliauw. Edible Oil Processing, 2nd Edition. - USA, Wiley-Blackwell. 2013, 
342 pages 

---

42
17 – rasm. A1-MND liniyasida uzluksiz dezodoratsiyalashning texnologik sxemasi 
Salomasga limon kislotasi bilan ishlov berilayotganda harorat 90
0
C, kislota konsentratsiyasi 
5-15% va nikel miqdoriga qarab sarfi 25-50 g/t bo‘ladi. Oqlashda adsorbent miqdori moy massasiga 
nisbatan 0,4-0,5% bo‘ladi. 
Oziqa salomaslari uchun ikkinchi bosqich yog‘ kislotalarni ushlab qoluvchi qo‘shimcha 
moslamalar bilan ta’minlangan uzluksiz dezodoratsiya qurilmalarida olib boriladi. Shuning uchun 
A1-MND va “De SMET” sxemalarida qo‘shimcha ravishda birinchi barometrik kondensatordan 
oldin kondensator-tutgich, uchuvchi moddalarni yig‘gich o‘rnatilgan. 
Moyni ishqorsiz rafinatsiyalash.
 
Bu usul kislotaligi 10% va undan ortiq bo‘lgan moyni qayta 
ishlashda yuqori samara beradi va natijada kislotaligi 0,5% dan kam bo‘lgan rafinatsiyalangan moy 
va distillangan yog‘ kislotasi olinadi. Distillyasiyaga tayyorlashni asosini moyni chuqur gidrotatsiya 
qilish va oqlash tashkil etadi. Distillyasiyali rafinatsiya jarayoni bir qator qurilmalarda olib boriladi. 
Eng ko‘p tarqalganlaridan biri bu, “Djanatssa” nomli Italiya firmasining liniyasi hisoblanadi.