Raqamli texnologiyalarning Yangi O‘zbekiston rivojiga ta’siri

 
RAQAMLI TEXNOLOGIYALARNING 
YANGI 
O‘ZBEKISTON
 RIVOJIGA 
TA’SIRI
 
Xalqaro ilmiy-amaliy konferensiyasi
 
O‘ZBEKISTONDA RAQAMLI IQTISODIYOTNI TATBIQ QILISH ORQALI XUFYONA 
IQTISODIYOTNI YUMSHATISH 
Usmonova Odinaxon Lazizbek qizi 
Andijon mashinasozlik instituti
(O‘zbekiston)
Annotatsiya:
Ushbu maqola O‘zbekistonda yashirin iqtisodiyot daraj
asini tahlil qiladi. 
Raqamlashtirish orqali yashirin iqtisodiyot qismlari bo‘lgan yashirin daromad, soliqdan bo‘yin 
tovlash va yashirin bandlik salmog‘ini kamaytirish yo‘llari muhokama qilinadi.
Kalit so‘zlar:
Raqamli iqtisodiyot, yashirin iqtisodiyot, Yalpi ichki mahsulot(YaIM), yashirin 
bandlike 
Yashirin iqtisodiyot, hukumatga xabar qilinmagan va shuning uchun soliq yig‘uvchilar va 
tartibga soluvchilarning imkoni bo‘lmagan tovarlar yoki xizmatlar bilan bog‘liq operatsiyalar. Bu 
atama noqonuniy 
faoliyatni yoki talab qilinadigan litsenziyalar va soliqlarni to‘lamasdan amalga 
oshiriladigan odatiy qonuniy faoliyatni anglatishi mumkin. Yashirin iqtisodiyotdagi qonuniy 
faoliyatga misol qilib, o‘z
-
o‘zini ish bilan ta'minlash yoki ayirboshlashdan hisobo
t etilmagan 
daromadlarni o‘z ichiga oladi. Noqonuniy faoliyatga giyohvand moddalar savdosi, o‘g‘irlangan 
tovarlar savdosi, kontrabanda, noqonuniy qimor o‘yinlari va firibgarlik kiradi[1]. Raqamli to‘lov 
imkoniyatlarini taqdim etish va tranzaktsiyalar uchun shaffof tizim yaratish nafaqat norasmiy 
biznes shakllarini qonun doirasidan tashqarida ishlashini qiyinlashtiradi, balki, ish beruvchilar o‘z 
xodimlariga to‘layotgan oylik to‘lovlarini kamaytirib yozish va noto‘g‘ri hisobot berish yoki 
yashirishni qiyinla
shtiradi. Bu orqali soliqdan bo‘yin tovlash darajasini kamaytiradi. Bundan 
tashqari, raqamli platformalar ish bilan ta'minlash uchun yangi imkoniyatlarni taqdim etishi 
mumkin, masalan, masofaviy ish o‘rinlarini yaratadi. Bu esa aholini rasmiy iqtisodiyotga
jalb qilish 
va yashirin ishchilar sonini kamaytirishga yordam beradi. Umuman olganda, raqamli iqtisodiyot 
mehnat bozorida shaffoflik va mas’uliyatni oshirishga yordam beradi, bu esa yanada barqaror va 
adolatli bandlik imkoniyatlariga olib keladi.
Mutaxas
sislar tahliliga ko‘ra, O‘zbekiston yashirin iqtisodiyoti yuqori davlatlar qatoriga 
kiradi. 2020-
yilda uning yalpi ichki mahsulotdagi ulushi 48 foizga yaqin yoki 245 trln so‘mni tashkil 
etgan [2](stat.uz). “Jahon Iqtisodiyoti” xususiy tashkilotining maʼlumotlariga koʻra, Oʻzbekistonda 
yashirin iqtisodiyoti hajm 27,2 foizni tashkil etadi, bu YaIM PPP darajasida taxminan 73 milliard 
dollarni tashkil etadi[3]( worldeconomics.com). BMTning O‘zbekistondagi bo‘limi bergan 
ma’lumotlarga ko‘ra, bundan ikki yil avval bu ko‘rsatkich 40
-50 foiz atrofida edi.
15.06.2021 sanasida 373-
son bilan qabul qilingan “Raqamli iqtisodiyot va elektron 
hukumatning rivojlanish holatini reyting baholash tizimini yanada takomillashtirish chora-
tadbirlari to‘g‘risida”gi O‘zbekiston Res
publikasi Vazirlar Mahkamasining qarori qabul qilindi. 

---

19