D r. X. Djuraev, Sh. Yu. Djabbarov, B. M. Umirzakov tarmoq protokollari

 

---

123 
PPTP protokoli 
Kanal sathidagi VPN
.
 
OSI modelining kanal sathida ishlatiluvchi VPN 
vositalari uchinchi (va yuqoriroq) sathning turli xil trafigini inkapsulatsiyalashni 
ta‘minlashga va «nuqta-nuqta»lidagi virtual tunnellarni (marshrutizatordan 
marshrutizatorga yoki shaxsiy kompyuterdan lokal hisoblash tarmog‗ining 
shlyuzigacha) qurishga imkon beradi. Bu guruhga L2F (Layer 2 Forwarding) va 
PPTP (Point-to-Point Tunneling Protocol) protokollari hamda Cisco Systems va 
Microsoft firmalarining birga ishlab chiqqan L2TP (Layer 2 Tunneling Protocol) 
standartidan foydalanuvchi VPN-mahsulotlar taalluqli. 
Himoyalangan kanalning protokoli PPTP «nuqta-nuqta» ulanishlarida, 
masalan, ajratilgan liniyalarda ishlaganda qo‗llaniluvchi PPP protokoliga 
asoslangan. PPTP protokoli ilovalari va tadbiqiy sath xizmatlari uchun himoya 
vositalarining shaffofligini ta‘minlaydi va tarmoq sathida ishlatiluvchi protokolga 
bog‗liq emas. Xususan, PPTP protokoli ham IP
tarmoqlarida, ham IPX, DECnet 
yoki NetBEUL protokollari asosida ishlovchi tarmoqlarda paketlarni tashishi 
mumkin. Ammo, PPP protokoli hamma tarmoqlarda ham ishlatilmasligi sababli 
(aksariyat lokal tarmoqlarida kanal sathida Ethernet protokoli ishlasa, global 
tarmoqlarda IP/MPLS protokollari ishlaydi), uni universal vosita deb bo‗lmaydi. 
Yirik tarmoqlarning turli qismlarida, umuman aytganda, turli kanal protokollari 
ishlatiladi. Shu sababli bu geterogen muhit orqali kanal sathining yagona protokoli 
yordamida himoyalangan kanalni o‗tkazishi mumkin emas. 
PPTP protokolining
 
ma‘lumotlarni IP, IPX va NetBEUL protokollari 
bo‗yicha almashish uchun himoyalangan kanallarni yaratishga imkon beradi. 
Ushbu protokollarning ma‘lumotlari PPP kadrlariga joylanadi va PPTP protokoli 
vositasida IP protokolining paketlariga inkapsulyatsiyalanadi va shu
 
protokol 
yordamida shifrlangan ko‗rinishda har qanday TCP/IP tarmog‗i orqali tashiladi 
(5.12 - rasm). 

---

124 
IP 
5.12 – rasm. PPTP tunneli bo‗yicha jo‗natiluvchi paket tuzilishi 
-
Internet ichida ishlatiluvchi kanal sathining sarlovhasi, masalan, Ethernet 
kadrining sarlovhasi; 
-
tarkibida paketni jo‗natuvchi va qabul qiluvchi manzillari bo‗lgan IP 
sarlovhasi; 
-
marshrutlash uchun inkapsulyatsiyalashning umumiy usulining sarlovhasi 
GRE (Generic Routing Encapsulation); 
-
tarkibida, IPX yoki NetBEUL paketlari bo‗lgan dastlabki paket PPP. 
Tarmoqning qabul qiluvchi tuguni IP paketlardan PPP kadrlarni chiqarib 
oladi, so‗ngra PPP kadrdan dastlabki paket IP, IPX yoki NetBEUL paketini 
chiqarib olib uni lokal tarmoq bo‗yicha muayyan manzilga jo‗natadi. Kanal 
sathining inkapsulyatsiyalovchi protokollarining ko‗p protokolliligi (unga PPTP 
protokol ham taalluqli), ularning yanada yuqoriroq sathning himoyalangan kanal 
protokollaridan afzalligidir. Masalan, agar korporativ tarmoqda IPX yoki 
NetBEUL ishlatilsa, IPSec yoki SSL protokollarini ishlatib bo‗lmaydi, chunki ular 
IP tarmoq sathining faqat bitta protokoliga mo‗ljallangan. 
Inkapsulyatsiyalashning mazkur usuli OSI modelining tarmoq sathi 
protokollariga bog‗liq bo‗lmaslikni ta‘minlaydi va ochiq IP-tarmoqlar orqali har 
qanday lokal tarmoqlardan (IP, IPX yoki NetBEUL) himoyalangan masofadan 
foydalanishni amalga oshirishga imkon beradi. PPTP protokoliga muvofiq 
himoyalangan 
virtual 
kanal 
yaratishda 
masofadagi 
foydalanuvchini 
autentifikatsiyalash va uzatiluvchi ma‘lumotlarni shifrlash amalga oshiriladi (5.13-
rasm). 
Uzatilaligan 
kadr 
sarlavhasi 
IP 
sarlavhasi 
GRE 
sarlavha 
PPP 
sarlavha 
Shifrlangan 
ma‘lumot 
Uzatilaligan 
kadr oxiri 

---

125 
5.13-rasm. PPTP protokolining arxitekturasi 
Masofadagi 
foydalanuvchini 
autentifikatsiyalashda 
PPP 
uchun 
qo‗llaniladigan turli protokollardan foydalanish mumkin. Microsoft kompaniyasi 
tomonidan Windows 98/XP/NT/2000ga kiritilgan PPTPning amalga oshirilishida 
autentifikatsiyalashning quyidagi protokollari madadlanadi: parol bo‗yicha 
aniqlash protokoli PAP (Pasword Athentication Protocol), qo‗l
 
berishishda 
aniqlash protokoli MSCHAP (Microsoft Challenge - Handshaking Authentication 
Protocols) va aniqlash protokoli EAP-TLS (Extensible Authentication Protocol-
Transport Layer Security). PAP protokolidan foydalanilganda identifikatorlar va 
parollar aloqa liniyalari orqali shifrlanmagan ko‗rinishda uzatiladi, bunda 
autentifikatsiyalashni faqat server o‗tkazadi. MSCHAP va EAP-TLS 
protokollaridan foydalanilganda niyati buzuq odamning ushlab qolingan 
shifrlangan parolli paketdan qayta foydalanishidan himoyalash mijoz va VPN-
serverni augentifikatsiyalash ta‘minlanadi. 
PPTP yordamida shifrlash Internet orqali jo‗natishda ma‘lumotlardan hech 
kim foydalana olmasligini kafolatlaydi. Shifrlash protokoli MPPE (Microsoft 
Point-to-Point Encryption) faqat MSCHAP(1 va 2 versiyalari) va EAP-TLS bilan 
birga ishlay oladi. Mijoz va server orasida ko‘rsatkichlarni muvofiqlashtirilishida 
shifrlash kalitining uzunligini avtomatik tarzda tanlay oladi. MPPE protokoli 
uzunligi 40, 56 yoki 128 bit bo‗lgan kalitlar bilan ishlashni amalga oshiradi. 
PPTP protokoli har bir olingan paketdan so‗ng shifrlash kalitining qiymatini 
o‗zgartiradi.
PPTP protokolini qo‗llashning quyidagi ikkita asosiy sxemasi aniqlangan:
RRТР protokoli 
Протокол GRE 
Autentifikatsiyalash
algoritmlari 
Шифрлаш 
алгоритмлари 
GRE protokoli 
Shifrlash 
algoritmlari 
РРР protokoli 

---

126 
- masofadan foydalanuvchining Internet bilan to‗g‗ridan-to‗g‗ri ulanishidagi 
tunnellash sxemasi; 
- masofadan foydalanuvchining Internet bilan provayder orqali telefon 
liniyasi bo‗yicha ulanishidagi tunnellash sxemasi. 
Tunnellashning birinchi sxemasi amalga oshirilganida (5.14-rasm) 
masofadan foydalanuvchi Windows 98/XP/NT tarkibidagi masofadan foydalanish 
servisi RAS (Remote Access Service