I. Булим. Бухгалтерия хисоби

apitalni hisobga oluvchi schyotlar – 
bu guruhga kiruvchi schyotlar 
mulkdorlarning korxona faoliyatiga jalb qilingan mablag‘larini va 
‘zgarishlarini hisobga olish uchun belgilangan. Kapitalni hisobga oluvchi 
schyotlarga quyidagi schyotlar kiradi. “Ustav kapitalini hisobga oluvchi 
schyotlar”, “Qo‘shilgan kapitalni hisobga oluvchi schyotlar”, “Rezerv 
kapitalini hisobga oluvchi schyotlar”, “Sotib olingan o‘zining aksiyalarini 
hisobga oluvchi schyotlar”.
 
D
a
r
o
m
a

---

103 
oluvchi schyotlar”, “Boshqa har xil operatsion sarflarni hisobga oluvchi 
schyotlar”, “Kelgusida soliqqa tortish bozasidan chiqarib tashlanadigan 
hisobot davri sarflarini hisobga oluvchi schyotlar”, “Xizmat ko‘rsatuvchi 
sarflarni hisobga oluvchi schyotlar”, “Favqulotda foydalarni (zararlarni) 
hisobga oluvchi schyotlar”, “Soliq to‘lovlari va yig‘imlar uchun foydani 
ishlatishni hisobga oluvchi schyotlar”, “Yakuniy moliyaviy natijalarni 
hisobga oluvchi schyotlar”. 
 
 
‘jalik mablag‘larini, xo‘jalik mablag‘lari manbaalarini va ularning 
majburiyatlarini hisobot davrining ma’lum bir kuniga pul ifodalarida 
‘rsatib beruvchi ikki tomonlama jadvaldir.
‘jalik faoliyatida sodir bo‘ladigan iqtisodiy jarayonlar ularning xo‘jalik 
mablag‘lari va xo‘jalik mablag‘lari manbaalarini o‘zgarishga olib keladi. 
‘jalik operatsiyalari ta’sirida xo‘jalik mablag‘lari va xo‘jalik mablag‘lari 
‘zgarishlarning joriy hisobi schyotlar yordamida yuritiladi.
‘rtasida uzviy bog‘lanish mavjud. Bu bog‘lanish shundan iboratki, 
ma’lum sanaga tuzilgan balans ma’lumotlariga asoslanib uning alohida 
‘tgandan keyin schyotlarning oxirgi qoldig‘iga asosan yana buxgalteriya 
 
 
‘jalik subyektlarining moliya-xo‘jalik faoliyatlarini amalga oshirishda 
‘jalik mablag‘lari, ularning tashkil topish manbaalari va xo‘jalik 
jarayonlarini guruhlashni ta’minlashi lozim. Shuningdek schyotlardagi 
‘jalik jarayoniga amaliy ta’sir ko‘rsatishi va uning ustidan nazorat olib 
borish uchun kerakli ma’lumotlarni umumlashtirishi kerak. 
‘jalik mablag‘larini yoki ularning tashkil topish manbaalarini yoki 

---

104 
‘yxatidan ajratib olishi zarur. Shuningdek, buxgalteriya hisobi 
‘ladi. Bunday turkumlash schyotlarda xo‘jalik operatsiyalarini yozish 
‘ra, doimiy, tranzit va balansdan tashqari schyotlarga bo‘linadi. 
‘rsatiladigan qoldig‘i bor bo‘lgan aktivlar, majburiyatlar va kapitallar 
‘linadi. 
Passiv schyotlar – korxona mablag‘lari manbaalarini va 
‘rsatish uchun, ularning qoldig‘ini kamaytiruvchi ya’ni qoldig‘i aktiv 
schyotning qoldig‘idan ayirib tashlanadigan schyotlardir. 
‘rsatish uchun, ularning qoldig‘ini kamaytiruvchi ya’ni qoldiqlari passiv 
schyotning qoldig‘idan ayirib tashlanadigan schyotlardir. 
‘lib, hisobot davri davomida ishlatiladi va hisobot davrining oxirida 
bekiladi, ya’ni hisobot davrining oxiriga tuziladigan balansda aks 
ettiriladigan qoldig‘i bo‘lmaydi. 
‘lgan aktivlarni mavjudligi va harakati to‘g‘risidagi axborotlarni 
schyotlarda nimalar hisobga olinishi e’tiborga olinadi. Bunday guruhlash 
‘jalik mablag‘larini, ularni tashkil topish manbaalarini hamda xo‘jalik 
‘rsatadi. Namunaviy schyotlar rejasini tuzishda schyotlarning iqtisodiy 
‘ra turkumlarga ajratish asosida buxgalteriya hisobi obyektlarining 
‘jalik mablag‘lariga, mablag‘larning manbaalariga va xo‘jalik 
‘linishi yotadi. Bu jihatiga ko‘ra schyotlar xo‘jalik mablag‘larini, 
ag‘larni tashkil topish manbaalarini va xo‘jalik jarayonlarini hisobga 
‘linadi. 
‘jalik 
mablag‘larini 
hisobga 
oluvchi 
schyotlardan 
xo‘jalik 
mablag‘larining holati va harakatini aks ettirish hamda ular ustidan 

---

105 
‘ladigan xarajatlar, xo‘jalik faoliyati natijasida olingan foyda 
schyotlar rejasida “Asosiy vositalar, nomoddiy va boshqa uzoq muddatli 
“Pul mablag‘lari” degan schyotlar guruhi nazarda tutilgan. 
‘jalik mablag‘larini tashkil topish manbaalarini hisobga oluvchi 
‘jalik subyektlarining o‘z mablag‘lari manbaalari, ularning oborotiga jalb 
qilingan mablag‘lar manbaalari va ularning xo‘jalik faoliyatidan 
‘z mablag‘lari manbai bo‘lib, har xil kapital va zahiralar xizmat qiladi. Bu 
‘zgarishi, 
shuningdek, 
ulardan 
foydalanishga 
doir 
ko‘pgina 
umumlashtiruvchi ma’lumotlar olinadi. 
Korxona faoliyatiga jalb qilingan mablag‘larning manbaalarini aks 
‘g‘risidagi ma’lumotlar umumlashtiriladi. Bu schyotlar “Hisob kitoblar”, 
“Kreditlar va mablag‘ bilan ta’minlash” degan bo‘limlarda keltirilgan. 
‘
‘lishi mumkin.