|
Ekosistemalardin turaqliligi ham olardin ozgeriwiekologiya. jumanov m.a (2)
10.3. Ekosistemalardin turaqliligi ham olardin ozgeriwi
Barliq biocenozlar piitkilley turaqli boliwga hareket qiladi.
Biraq soobshestvoda ozin-ozi tartipke salip turatugm sistemalar
bolsa da, hesh qashan turaqliliq jagdayi toliq juz bermeydi. Sirtqi
ortaliqtm, yagniy lqlim sharayatlarinin ozgeriwi soobshestvom
diiziwshi organizmlerdin tirishiliginde payda bolgan ozgerisler usi
biocenozlarda turaqhliqtih toliq otiwine tosqmhq qiladi.
Janli tabiyatta juz beretugin barhq formadagi ozgerislerdi
uliwmalastinp tiykargi eki:
dawirlik (ciklli)
ham
aldinga
hareket etiwshi
ozgerislerge ajiratiw mumkin.
Dawirlik
(ciklli)
6zgeriwshenlik.
Ekosistemalardagi
dawirlik (ciklli) ozgeriwshenlik kobinese sutkaliq dawir, kop jillar
dawaminda sirtqi ortaliqtm ozgerisi ham organizmlerde endogen
ritmlerdin toplamwi sebepli payda boladi.
Ekosistemalardin ciklli ozgeriwleri bir qatar tabiyiy
qubihslardm har-qiyli uzaqligmm ham olardin ciklli ozgeriwinin
terbehwlerinin sebebinen boladi. Sogan muwpiq V.N. Sukachev
bioglocenozdin ciklli (flyuktuaciyaliq) ozgeriwniii tomendegi:
sutkaliq, mawsimlik ham haw rayma (har-jilliq) baylanisli
ozgeriw tiplerin aymp korsetedi.
1.
Ekosistemalardin sutkaliq ozgeriwleri.
Ekosistemalardin
sutkaliq ozgeriwlerin amqlaytugm tiykargi faktor кйп menen
tunnin almasiwi bolip esaplanadi. Bul processke jerdin ozinin
kosherinde aylaniwi, onm menen baylanisli bolgan kun nurimn,
atap aytqanda sutka dawammda jaqtiliqtm uzaqligi, kundizgi
jaqtilamw tezligi sebepshi boladi. Bul, oz gezeginde, hawa ham
topiraq ortaligmin, asirese temperatura rejiminin qasiyetlerinin
ozgeriwine ahp keledi. Sogan baylanisli biogeocenozlardin tiri
komponentlerinin sutkaliq ozgeriweri osimliklerdegi fotosintez,
transpiraciya, osiw processlerinin qaytalamp tunwi menen
haywnlardin awqatlaniw, dem aliw waqti menen belgili boladi.
Uzaq geologiyahq tariyxiy planda har-qiyli ekologiyaliq
toparlardih
Dostları ilə paylaş: |
|
|