‘zbek ist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi n. M. Ziyavitdinova, Y. M. O‘rinov, Sh. N. Xayitov menejment

.
3. Internet saytlari: w w w .Z iv o .n et: w w w .M a n a iem e n t.ru
129

---

VIII BOB. MENEJMENTDAAXBOROT VA
KOMMUNIKATSIYANING ROLI
8.1. 
Axborot va unga qo‘yiIadigan talablar
Axborot 
— m a ’lum ot va xabarlar to ‘plam i boMib, m azm unan 
yangilik unsurlariga ega boMadi va boshqaruv vazifalarini hal etish 
uchun o ‘ta zarurdir. Ishonchli va zarur axborotlarsiz boshqarishni 
am alga oshirib boMmaydi. Axborotlar boshqaruv negizi hisobladi.
Boshqaruvchi va boshqariluvchi tizim lar o ‘rtasidagi o ‘zaro 
aloqalar axborot v o sitasid a amalga shiriladi 
(8.1-chizma).
Ichki axborot
Boshqaruv buyrug‘i
8.1-chizm a. Boshqaruv tizim idagi axborot aloqalari.
Boshqaruvchi organ boshqariluvchi obyektning holati ham da 
boshqariluvchi o by ekt bogMiq boMgan tashqi m uhit holati haqida 
axborotlar olib turadi. Bu axborot boshqaruvchi organ tom onidan 
qabul qilinadi va shu axborot asosida u boshqaruvchi axborot (qa- 
ror, buyruq)ni ishlab chiqadi. Shundan keyin axborot boshqariluvchi 
obyektga ta ’sir o ‘tkazadigan boshqaruvchi tizim ning ijroiya organi- 
ga yuboriladi va bajarilishi nazoratga olinadi.
Shunday 
qilib, 
boshqaruv tizim ida 
axborotni 
uzatish, 
olish, qayta ishlash va berish jarayoni am alga oshiriladi. Ishlab 
chiqarishning borishi to ‘g ‘risidagi ichki axborot boshqaruvchi 
tizim ga m uttasil kelib tushadi. Bu:
• ish o ‘rinlariga xom ashyoning kelib tushishi;
• stanok, uskun alam ing ishlashi;
• ishchilarning ishlab chiqarish normalarini bajarishi;
• tayyorlangan buyum lar miqdori va ularning sifati;
• m ahsulotlarni sotish haqidagi axborotlar;
130

---

Tashqi axborotlar, y a’ni:
• yuqori 
tashkilotlardan 
olinadigan 
farm oyish, 
q aror 
v a 
topshiriqiar;
• m ahsulot iste’molchilarining talablari;
• boshqa korxonalam ing ilg‘or tajribalari;
• raqobatchilarning xatti-harakatlari;
• bozorlardagi holat va m uvozanat;
• inflyatsiya va ishsizlik darajasi;
• budjetga to ‘lovlar va boshqa m a ’lum otlar shu turkum dag i 
axborotlar sirasiga kiradi. B ular tashqi m uam m olardan kelib
chiquvchi axborotlar hisoblanadi.
A gar korxona ichida axborot oqim larining kelishi va tash q i 
dunyo bilan aloqalar buzilsa, korxonaning yashashi x a v f o stid a
qoladi.
Boshqarishda 
foydalaniladigan 
va 
bajarilishi 
u c h u n
uzatiladigan axborotlarga quyidagi talab lar q o ‘yiladi: ishonchlilik; 
tushunarli, bir m a ’nolilik; tezkorlik; to ‘liqlik; tejamlilik.
Hozirgi davrda rahbar boshqaruv ishlarida tashabbus va 
om ilkorlik k o ‘rsatishi, tezkorlik bilan ish olib borishi, v a z iy a t 
o ‘zgarishini o ‘z vaqtidapayqash, resu rslar bilan m anyovr qila olish i, 
har bir aniq sharoitda maqbul qaror qabul qilishi zarur. B uning u c h u n
rahbar ish o n chli va m azm unli axborot olib turishi lozim. O rtiq cha, 
befoyda axborot rahbar ishini qiyinlashtiradi, ortiqcha m ehnat v a
vaqt va sarflashga olib keladi.
A xborot tu sh u n a rli boMishi kerak, chalkash, bir-biri bilan 
taqqoslab b o ‘lmaydigan ko‘rsatkichlar to ‘g ‘ri rahbarlik qilishg a v a 
o ‘z vaqtida qaror qabul qilishga putur yetkazadi. A xborotning o ‘z 
vaqtida kelishi va o ‘z vaqtida bajaruvchilarga yuborilishi, y a ’ni 
tezkorlig i ham ju d a muhimdir. U boshqaruvjarayonining, binobarin , 
ishlab chiqarishning uzluksiz borishiga yordam beradi. Shuningdek, 
dastlabki axborotni boshqarish turli m aqsadlar uchun o son
o ‘zgarish, undan boshqaruvning barcha b o ‘g ‘inlarida foydalanish 
mumkinligi, axborotning uzil-kesil ishlanishi, undan q o ‘sh im ch a 
ishlov berm asdan foydalanish ham k atta a'namiyatga ega.
131

---

Boshqarish organlari m a’lum otlar qabul qiluvchi texnika 
vositalari 
bilan 
qanchalik 
mukammal 
ta ’m inlangan 
bo‘Isa, 
rahbarlarga ortiqcha, befoyda ma’lum otlar shunchalik kam kelib 
tushadi. Bu esa, o ‘z navbatida axborot oqim idagi