1 О‗zbekiston respublkasi oliy va о‗rta maxsus ta‘lim vazirligi qarshi muhandislik iqtisodiyot instituti

:
Kimyo sanoatida turli kislotalar ishlab chiqarishdagi jarayonlar boradigan 
uskunalar futerovkasinining korroziyaga chidamlilik xususiyatlarini urganish.
Nazariy ma‗lumotlar. 
Sanoatning kup tarmoqlarida, birinchi navbatda kimyo sanoatida dastlabki xom ashyo va 
xosil bulayotgan maxsulotlar, ayniqsa yuqori xarorat va bosimda, metallarni yemira boshlaydi. 
Sanoatni bu tarmoklarida asosan nometall konstruktsiyalar va nometall ximoya qoplamalari 
qullanilishini talab qiladi. Masalan, sulfat kislotasi ishlab chiqarishda deyarli barcha asosiy 
apparatlar va qurilmalar tog‘ jinslari, silikat plitkalar, kislotalarga chidamli g‘isht yoki betondan 
tayorlanadi. 
Tuz, sirka, nitrat, chumoli va boshqa kislotalar ishlab chiqarishda kislotaga chidamli 
maxsulotlar, ya‗ni keramika, beton, platstmassa, rezina va boshqa materiallar qullaniladi. 
Tsellyuloza-qogoz sanoatida pishirish qozonlarini futerovkasi uchun keramik plitkalar, asbovinil 
plastmassa va boshkalar ishlatiladi. Nometall materiallardan elektroliz va galvanoplastika uchun 
vannalar, diafragmalar, filtrlar, distillyatsiya va sublimatsiya uchun qurilmalar yasaladi. Silikat 
materiallardan metallurgiya, koks, shisha eritish va shu kabi jarayonlarda keng foydalaniladi.
Nometall, kimyoviy chidamli materiallar ikki guruhga bulinadi: noorganik va organik 
materiallar. Agressiv gaz va eritma, erigan metall, xamda yukori haroratdagi, shlaklar bilan 
ishlaydigan kimyoviy jarayonlarga bog‘liq uskunalar, ularning ta‗siriga chidaydigan noorganik 
materiallar bilan futerovka qilinadi. 
Nometall noorganik moddalarning kimeviy chidamliligi to‘g‘risida ma‗lumotlar. 
Kislota, ishqor va boshka kimeviy reagentlar tasirida nometall noorganik materiallarning 
yemirilish jarayoni juda murakkab bo‘lib, u materialning kimeviy va mineralogik tarkibi, govakligi, 
strukturasi, xamda ta‗sir kilayotgan sharoitning agressivligi va haroratiga bog‘liq. Bu omillar turli 
kurinishda ta‗sir qilib, materialni qisman yemirib, uning massasi, mexanik mustaxkamligini 
kamaytirishi bilan boradi. Kimyoviy chidamlilikning asosiy faktorii uning kimyoviy tarkibidir. 
Tabiiy yoki sun‗iy tayyorlangan materiallarning tarkibida kremniy kislotasi tuzlari, toza 
kremnezem, alyumosilikatlar, kaltsiy silikatlari ba‗zi materiallarning oksidlari buladi. Kimyoviy 
chidamlilikni baholashda mineralning ayrim birikmalarini agresiv sharoitda erishidan kelib 
chikiladi. Tarkibida kislota oksidlari (kremnezemlar) ko‘proq bulgan materiallar kislotaga chidamli 

---