2-modul: Metallar strukturasi. Rеja

mayda dendrit 
zarralari hosil bo‘ladi. Hajm tomondan I - zona katta 
emas.
II - zona, 
uzunroq kristallar 
zonasi mavjud yo‘nalishda - mayda donali 
zona (qobiq) tomon joylashgan kristallardan iborat. Bu zonada sovish tezligi 
pasayadi: 1 - zona issiqlik chiqishiga qarshilik ko‘rsatadi. O‘ta sovish darajasi 
pasayadi, demak, kristallar issiq chiqib ketish yo‘nalishi bo‘yicha uzunroq 
kristallar o‘sa boshlaydi. 
III - zona, teng o‘qli kristallar zonasi 
tartibsiz yo‘nalgan yirik 
kristallar
dan iborat. Issiqlik chiqib ketadigan yo‘nalish yo‘q, sovish tezligi eng 
past. 
Quymaning eng zich zonasi ikkinchi zona, uning mexanik xossalari eng 
yuqori, ammo quyma bosim bilan ishlanganda uzunroq kristallarning tutashgan 
joylari plastik deformatsiyaga eng kam qarshilik ko‘rsatadi va metall ana shu 
joylaridan yoriladi. 
Qattiq holatdagi metallar kristall panjaralarining o‘zgarishi 
ikkilamchi 

---

kristallanish
yoki 
qayta kristallanish
deb ataladi. Yuqoridagi o‘zgarishlarga 
allotropiya hodisasi kiradi. Allotropiya temir, kalay, titan, marganets, kobalьt va 
boshqa metallar orasida tarqalgan. 
Barqaror – real mavjud bo‘la oladigan panjara erkin energiya zapasi eng 
kam panjaradir. Masalan, qattiq holatda litiy, kaliy, tseziy, volьfram va 
boshqalarning kristall panjarasi hajmi markazlashgan kub; beriliy, tsirkoniy va 
boshqa ba’zi metallariniki esa geksoganal panjaralaridir. 
Bir qator hollarda temperatura va bosimning o‘zgarishi bilan ayni bir 
metallning kristallik panjarasi ham o‘zgaradi, ya’ni u qayta kristallanadi. 
Rasm 7 Harorat o‘zgarishi bilan kristallik panjaraning o‘zgarishi 
Temirning kristall panjarasi hajmi markazlashgan kub bo‘lishi ham, yoqlari 
markazlashgan kub bo‘lishi ham mumkin.(Rasm ) 
Qayta kristallanish vaqtida o‘zgarmas temperaturada issiqlik yutadi, bu 
qizdirilganda. Sovitilganda esa, nazariy jihatdan olganda, qizdirilgandagi kabi 
o‘zgarmas temperaturada issiqlik ajralib chiqadi.