Texnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent

7-BOB. DASTURIY VOSITALAR XAVFSIZLIGI 
 
7.1. Dasturiy vositalardagi xavfsizlik muammolari 
 
Hozirda dasturiy vositalar xavfsizligi axborot xavfsizligining 
kriptografiya, foydalanishni nazoratlash va xavfsizlik protokollari kabi 
muhim sohalardan hisoblanadi. Bunga sabab - axborotning virtual 
xavfsizligi dasturiy vositalar orqali amalga oshirilishi. Dasturiy vosita 
tahdidga uchragan taqdirda xavfsizlik mexanizmi ham ishdan chiqadi. 
Barcha dasturiy vositalarda zaifliklar mavjud, ularning muhimlik 
darajalari turlicha. Masalan, narxi 165 mln. $ ni tashkil etgan NASA 
Mars Lander Mars sayyorasi yuzasiga qo‘nish vaqtida halokatga 
uchragan. Bunga sabab, oddiy ingliz va xalqaro metr uzunlik o‘lchovlari 
orasidagi farq bo‘lgan. Bundan tashqari, Denver xalqaro aeroportidagi 
yuklarni boshqarish tizimida foydalanilgan dasturiy vositadagi 
kamchilik natijasida 11 oy davomida kuniga 1 mln. $ dan zarar 
ko‘rilgan. 
So‘nggi yillarda ushbu zaiflik muammolarining soni va jiddiylik 
darajasi ortib bormoqda. Xususan, 7.1-rasmda Positive Technologies 
tashkiloti tomonidan veb-saytlardagi turli darajadagi zaifliklarni yillar 
bo‘yicha ortib borishi keltirilgan. 
7.1-rasm. Turli darajadagi zaifliklarga ega Web-saytlar soni 
2019 yilda aniqlangan web-saytlardagi muammolarning jiddiyligi 
bo‘yicha taqsimoti 7.2-rasmda keltirilgan. 
68
70
58
52
67
50
90
100
97
100
93
84
80
50
67
74
100
89
-
20
40
60
80
100
120
2014
2015
2016
2017
2018
2019
Yuqori
O‘rta 
Past

---

181 
7.2-rasm. Web-sayt muammolarining jiddiyligi bo‘yicha taqsimoti 
2019 yilda veb-saytlarda keng tarqalgan zaifliklar va ularning 
ulushi, OWASP (Open Web Application Security Project) tomonidan 
berilgan ma’lumotga ko‘ra, quyidagicha bo‘lgan (7.3-rasm). 
7.3-rasm. OWASP tashkiloti 2019 yilda uchragan zaifliklar va