M ü n d ə r I c a t

2.

 

Biotik  faktorlar  -  ətraf  mühitdən  canlıya  təsir  göstərən  digər  can-

lılar: növdaxili və növlər arası mübarizə kimi təzahür edir. Y.P.Xrustaylev 

və  Q.Q.Matiçevə  görə  (1996)  biotik  faktorlar  bir  orqanizmin  həyat  fəaliy-

---

20 

 

yətinin  digər  orqanizmlərin  həyat  fəaliyyətinə  təsirinin  məcmusu  olmaqla 

yanaşı, həm də cansız mühit məkanına təsiridir. Cansız mühitə təsir dedikdə, 

orqanizmlərin özlərinin müəyən dərəcədə mövcud olduğu şəraitə təsir etmə 

qabiliyyəti  başa  düşülür.  Məsələn,  meşədə  bitki  örtüyünün  təsiri  altında 

xüsusi  mikroiqlim  və  ya  mikromühit  yaranır,  bura  açıq  sahəyə  nisbətən 

özünəməxsus  temperatur-rütubətlilik  rejiminə  malik  olur:  qışda  burada 

havanın  temperaturu  bir  neçə  dərəcə  isti,  yayda  isə  sərin  və  rütubətli  olur. 

Ağacın koğuşunda, yuvalarda, mağaralarda da xüsusi mikromühit olur.  

Qarın  altındakı  mikromühiti  xüsusi  qeyd  etmək  lazımdır,  buranın 

mühiti sıfır abiotik təbiətə malikdir. Biotik faktorlar 3  əsas səbəbdən  yara-

nır: 1) qida əlaqəsi; 2) məkan əlaqəsi; 3) reproduktiv əlaqə. Qida əlaqəsi növ 

daxilində sahəyə görə, reproduktiv əlaqələr isə növ daxilində daha çox təsir-

lidir. Unutmaq olmaz ki, biotik  əlaqələrin qanunauyğunluqları təbii sistem-

lərə  aiddir,  onlar  süni  şəraitdə  məcburiyyət  qarşısında  qalıb  pozula  bilər. 

Canlı aləmdə gedən təbii seçmə ilə  ekoloji şərait arasında sıx əlaqə vardır. 

(cədvəl 1.1.) Ada dovşanı populyasiyasını misal göstərmək olar. 

Cədvəl 1.1