Pedaqogika, Fəlsəfə, Psixologiya ortasına qədər təşkil etdim, sarı qızılını, parlaq gümüşünü, qıra-
ğı kəsilməmiş ipəyini, əkinlik taxılını, cins at və ayğırını, qara
samurunu… xalqıma qazandım, dörd tərəfdəki xalqımı təşkil
etdim, yaratdım… varlandım, Türgiş xaqanın qızını adətimizcə,
ulu qanunlarımızla oğluma aldım və qızımı adətimizlə Türgiş
xaqanına verdim» (s.108). Sonuncu fikir qədim hökmdarların bir-
birilə ittifaq bağlaması vasitəsi olaraq qohumluq əlaqələri yarat-
ması kimi adətlərinin mövcudluğunu bir daha sübut edir.
Orxon-Yenisey abidələrində ailə münasibətləri, ustada
məhəbbət, dostluq yoldaşlıq duyğuları, ata-ana məsləhətini
dinləmək və onlardan faydalanmaq kimi mənəvi keyfiyyətlərin
böyük əhəmiyyət kəsb etməsi dəfələrlə təkrarlanır.
«Oğul anasından, atasından küsub getmiş, yenə fikirləşib
qayıtmış, ana nəsihəti alım, ata sözü dinləyim, deyir» (s.200).
Turfan abidələrində əks olunan bu fikirlər tarix boyu ata-ana
tövsiyyələrinin övlad üçün əsl həyat dərsliyi rolu oynamasına bir
işarədir.
Saysız hesabsız sürüləri, ilxıları ilə seçilən, şöhrəti gündo-
ğandan günbatana qədər yayılan qırğız oğlu Süci xaqanın adına
yazılmış daş kitabədə də ustada məhəbbət, valideynlik borcu,
övladların xoşbəxtliyi, nəvələrə, qohum-qardaşlara sevgi hissləri
böyük önəm kəsb edir. «Nəsli davam etdirənim- yəni üç oğlum,
üç qızım var idi. Hamısını ev etdim, qızlarımı başlıqsız (kalım-
sız) verdim, ustadıma yüz ər (igid) və yaşamaq üçün yer verdim,
qardaşım uşaqları və nəvələrimi gördüm. Oğullarım! İgidlikdə
ustadım kimi olsun» (s. 166).
Bütövlükdə türk xalqlarının qəhrəmanlıq salnaməsi olan
Orxon-Yenisey abidələrində xalqa, Vətənə xidmətin ən ba-
riz nümunəsi igidlik və cəsurluqdur. Məsələn, « Bilgə xaqan»
abidəsində deyilir : «Tanrım, cəsurluğumla elimə xidmət etdim»
(s. 212).