Əlisahib ƏROĞUL
Yüklə 3,17 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
20 YANVAR BAKI QIRĞININDA
ERMƏNĠ-DAġNAK ĠZĠ 20 Yanvar Bakı qırğını Azərbaycanın faciə dolu tarixindən bir qanlı səhifədir. Xalqımızın həyatına fəlakət, qan gətirən günlərimizdəndir. Qorbaçov hökumətinin baĢbilənləri qoĢunun Bakıda qayda-qanun yaratmaq və qan tökülməsinin qarĢısını almaq, daha doğrusu, ermənilərin və ya Ģəhərin rus əhalisinin təhlükəsizliyini təmin etmək adı altında yeridildiyini desələr də, məqsəd tamam baĢqaydı. Bəs onda 20 Yanvar Bakı qırğınının Azərbaycan tarixinin, taleyinin, mənəviyyatının kontekstində oynadığı rol barədə nə demək olar?! Bu bəlanın baĢverma səbəbi nədir, günahkarları kimlərdir?! Bəli, hadisə var, baĢ verən kimi tarixə dönür. Öz adıyla, öz ünvanıyla qırmızı və ya qara xətlə tarix səhifəsinə, eləcə də xalqın qan yaddaĢına həkk 275 olunur. Hansı xətlə, rənglə yazılmasından asılı olmayaraq bu hadisələrin eləsi də var ki, o dünənin əsarətinə, ölümünə fərman verir, gətirdiyi sarsıntıdan, qəm-kədər yükündən asılı olmayaraq bu günün və sabahın müjdəçisinə, tarixin və xalqın qəhrəmanlıq səhifəsinə çevrilir. 20 Yanvar qırğını da məhz tariximizin bu qəbildən olan, həm fəlakətli və faciəvi bir günü özündə ehtiva edən, həm də fədakarlığı yaĢadan bir gündür. Azərbaycan xalqının azadlıq uğrunda apardığı mübarizədə əhvali-ruhiyyəsinin ifadəsinin göstəricisidir. Müstəqillik və istiqlal mübarizəsinin ilk mərhələsində, qan tökmələrindən biri olan bu faciə öz miqyasına görə bəlkə də birincisidir. Yenə də bu faciədə Rusiyanın iĢğalçılıq siyasəti erməni daĢnak faĢistlərinin çirkin, məkrli niyyətləri ilə uzlaĢdı, üst-üstə düĢdü. Ermənipərəst mərkəzin daĢnak xislətli rəhbəri Qorbaçovun, mənəvi və siyasi əxlaqsızlığın, milli ədavət qızıĢdırıcılarının sürfəsindən mayalanmıĢ cütünə - erkəkciyinə və diĢiciyinə dönmüĢ Balayanla Silvanın psixopat düdüyünə züy tutması Azərbaycan xalqının səbir kasasını doldurub-daĢdırırdı. Qorbaçovun daĢnak isteriyasının erməni sadizminə yoluxması, açıq-aĢkar Azərbaycan xalqına ögey münasibət bəsləməsi, Qarabağ probleminə, onun həlli məsələsinə üçəm, beĢəm standartlardan yanaĢması Azərbaycanın uduzması demək idi. Xalq artıq üzləĢdiyi erməni bəlasına çarə tapa, əncam çəkə biləcək öz dövlətini, öz hakimiyyətini qurmaq tələbi ilə çıxıĢ edirdi. Xalqın qətiyyəti, dönməzliyi, dözümlülüyü, mübarizliyi Moskvanın kürkünə birə salırdı. Sözdən söz çıxaranlar deyirdilər ki, Ata BuĢla Qorbaçovun dekabrın 7-də (1989) Maltada görüĢlərində Azərbaycanda vüsət alan milli azadlıq hərəkatını hərbi güclə susdurmaq məsələsini də müzakirə ediblər. Rusiya Bakı qırğınını ABġ- ın Panamada törətdiklərinə kompensasiya edəcəkdir, söz-söhbəti gəzirdi. Xalqın əqidəsini, əzmini qırmaq, Azərbaycan SSR-in Sovet Ġttifaqından ayrılması təhlükəsini aradan qaldırmaq üçün Bakıya qoĢun yeridilməsi labüd idi. O vaxtlar SSRĠ Ali Soveti Ġttifaq Sovetinin sədri iĢləyən Primakovun təbirincə desək, buna bir addım yol qalırdı. Bakını iĢğal etməkdə ordunun əsas məqsədi xalqın gözünün odunu almaq, xalq hərəkatını yatırtmaq, Xalq Cəbhəsinin təĢkilat strukturlarını, dayaqlarını birdəfəlik darmadağın etmək idi. Azərbaycan Xalq Cəbhəsinin antierməni siyasəti yürüdən və zorakılıqda əli olan təĢkilat kimi mərkəzdə adı hallandırılırdı. Bakının iĢğalı əməliyyatına rəhbərliyi bilavasitə öz əlinə alan SSRĠ Müdafiə naziri, erməni yeznəsi Yazov ordunun məqsədini birbaĢa bəyan edirdi ki, məqsədimiz Xalq Cəbhəsi təĢkilatını dağıtmaq və onun dayaq dəstələrini sıradan çıxarmaqdır. Siyasilər isə papaq altda ot yolurdular: QoĢun Bakıda qayda-qanun yaratmaq, erməniləri müdafiə etmək, Ģəhərin rus əhalisinin təhlükəsizliyini qorumaq, təmin etmək üçün yeridilir - deyirdilər. Arada iĢğal söhbəti varsa, erməni-daĢnak faĢistləri bu girəvəni əldən verərdilərmi heç?! Mərkəz erməni- azərbaycanlı münaqiĢəsinə ögey-doğmalıq münasibətini göstərməkdə davam edirdi. 265 min azərbaycanlının Qərbi Azərbaycandan didərgin salınması, 450 nəfər Azərbaycan türkünün qətlə yetirilməsi, 50 nəfərdən çoxunun Ģikəst edilməsindən sanki, nə daĢnak xislətli Qorbaçovun, nə erməni yeznəsi Yazovun, nə 276 də Ermənistan SSR-də lövbər salmıĢ 7-ci rus ordusunun komandanı, erməni mənĢəli sovet generalı Samsonovun xəbəri vardı. Təkcə 1989-cu ilin son beĢ ayında daĢnak terror qrupları 91 dəfə Ermənistan SSR ərazisindən Azərbaycanın sərhəd kəndlərinə basqılar etmiĢdi. 52 nəfər Azərbaycan vətəndaĢı qətlə yetirilmiĢ, 166 nəfər dinc sakin güllə yarası almıĢdı. Nə Qorbaçov, nə Yazov, nə də Samsonov bu cinayət qarĢılığında tük belə tərpətməmiĢdilər. Sanki SSRĠ hökuməti SSRĠ Konstitusiyasına görə Azərbaycan SSR-in ərazi bütövlüyünü, əhalisinin təhlükəsizliyini qorumaq öhdəliyini deyil, əhalisini məhv etmək, torpaqlarını hissə- hissə qoparıb Ermənistan SSR-ə ilhaq etmək vəzifəsini yerinə yetirmək üçün ali hakimiyyət kürsüsündə oturmuĢdur. Öz üzərinə bu sayaq öhdəliklər götürmüĢdür. Öz təxribat iĢlərini altdan-altdan əlaltıları-xalqına etinasız münasibət bəsləyən yerli idarəçilərin, respublika rəhbərlərinin əliylə görməkdəydilər. Bakını iĢğal etməyin, Bakıya qoĢun yeritməyin yolunu axtarıb-arayırdılar. Tapırdılar da: 1) qaçqınlarla yerli camaat arasında narazılıq yaratmağa cəhd göstərdilər. Lakin alınmadı. Ən böyük düĢmən - erməni-daĢnak faĢistləri xalqın qarĢısındaydı; 2) bir neçə partiya, sovet orqanlarına basqılar etmək təĢəbbüsündə olmaq təxribatına əl atdılar. Təəssüf ki, buna nail oldular. Cəlilabadda məlum aksiya törədildi. Bununla da Azərbaycan SSR AS-nin 15 sentyabr, 5 oktyabr sessiyalarının kulminasiya nöqtəsi olacaq 29 dekabr 1989-cu ildə keçirilməsi nəzərdə tutulan sessiyanın baĢ tutmasına imkan verilmədi. Hakimiyyətin demokratik, dinc yolla dəyiĢdirilməsi yolunun bərqərar olması ehtimalı aradan qaldırıldı. Xalqın üzünə demokratiya qapıları biryolluq bağlandı; 3) son pillədə isə detekanın əliylə milli zəmində toqquĢmaları törətmək və Bakıya qoĢun yeritmək tədbirinə önəm vermək idi; Ən nəhayət, Azərbaycan Xalq Cəbhəsinin Milli Müdafiə ġurası yaratmaq bəyanatı ilə çıxıĢ etdiyi gün - 13 yanvar 1990-cı il tarixdə Bakı Ģəhərində xüsusi xidmət orqanlarının əli ilə erməni qırğınlarına rəvac verildi. Lakin Xalq Cəbhəsi fəallarının köməyi ilə yanvar ayının 15-dək vəziyyət sabitləĢdi. Mərkəz isə yanvar ayının 13-15-ci günlərində baĢ verənləri çeynəməkdə, iğtiĢaĢa yeni çalarlar qatmaqda, fitnəkarlıq aktları barədə söz-söhbətlərini gəvələməkdə davam edirdi. Azərbaycanda silahlı dövlət çevriliĢi, hərbi hissələrin yaradılması, islam fundamentalizmi, Bakıda guya ruslar əleyhinə hərəkatın baĢlaması haqqında cəfəngiyatlar uydururdular. Axı, nəyin bahasına olursa-olsun Bakıya qoĢun yeritmək lazım idi. Azərbaycana güzəĢt edilə bilməzdi. Yanvarın 20-də XC-nin izdihamlı mitinqi gözlənilirdi. Bakı isə o günədək iĢğal edilməliydi. Azərbaycanın Sovet Ġttifaqından ayrılmasına yol vermək olmazdı. Tarixi ənənəyə də əməl edilməliydi. Qafqazın iĢğalında erməni amilindən istifadə etmək ənənəsindən məhz bu gün də Bakının iĢğalında istifadə olundu. Səfərbərlik haqqında fərman olmasa da, erməni diasporunun nəzərəçarpacaq dərəcədə və səviyyədə gücə malik olan Rusiyanın cənub əyalətlərində Krasnodar, Stavropol ölkələrində və Rostov vilayətində ehtiyatda olan hərbiçilərin toplantısı keçirildi. Bakıya yeridiləcək qisasçı ordunun tərkibinə erməni millətindən ehtiyatda olan 600 nəfər əsgər və 277 zabit, 180 nəfər diasporda adları hallanan daĢnak terrorçusu daxil edildi. Daha doğrusu, «verbovka» olundular. Erməni-daĢnak faĢistləri tərəfindən ələ alınmıĢ ermənipərəst Qorbaçov 20 Yanvar Bakı qırğınının törədilməsinə «dobro» verdi. Bakıda kifayət qədər ordu hissələrinin olmasına baxmayaraq, ordunun kənardan gətirilməsinin açıq-aĢkar nə niyyətə edildiyi faĢ oldu. Bunun ancaq daĢnak əlaltısı Qorbaçov və onun ətrafındakı ermənilər tərəfindən ordunun tərkibinə erməni- daĢnak ünsürlərinin yeridilməsi ilə bağlı edildiyinə heç bir Ģəkk-Ģübhə yeri qalmadı. Krasnodardan, Stavropoldan, Postov vilayətindən çağırılmıĢ ehtiyatda olan əsgərlərə - daĢnaklara (istər terrorçu olsun, istərsə də erməni znovoru) xüsusi qəddarlıq dərsləri keçmək lazım deyildi, artıq onlar buna hazır idilər. Səfərbər olunanlar Azərbaycan türkünü qırmaq, öldürmək hərisləriydilər. Qisasçı ermənilərin tərkibinə yeridildiyi ordunun formalaĢdırılması bununla məhdudlaĢmırdı. Ermənipərəst Qorbaçovun, erməni yeznəsi Yazovun öz daĢnak xislətləriylə daĢnak dost-aĢnalarına verdikləri vədlər müqabilində belə çox iĢlər gördülər. Lakin heç nə bildikləri, bazar möhtəkiri sandıqları Azərbaycan sınan qoza oxĢamırdı. 20 Yanvar gecəsində Bakını al qana boyamaq üçün Kremldə qantutarlar da hazırladılar. Bəs nələr hazırlamadılar? Bilmədiklərimiz bildiklərimizdən qat-qat çoxdur, bəlkə də min dəfə artıqdır. Bakı demokratiya selində üzürdü. Bakını bu selin özündə boğacaq emissarlar artıq paytaxtda oturmuĢdular. Əməliyyat hazırlayırdılar. Bu əməliyyata quru, hərbi dəniz, hərbi hava və hərbi desant qoĢunlarının iri hissələri, SSRĠ DTK-nın və SSRĠ DĠN-nin xüsusi təyinatlı qoĢunları qatılmıĢdılar. Qana susamıĢ ordu 1990-cı il 20 Yanvarda gecəyarısı, gecənin bağrını iriçaplı güllə atəĢləriylə yarır. Qorbaçov gizli fərman verir. Fövqəladə vəziyyət elan edilmədən, habelə respublikanın Ali Soveti ilə razılaĢdırılmadan qeyri-qanuni Ģəkildə Bakıya qoĢun yeridilir. Qorbaçov hökuməti tərəfindən açıq-aydın xalqı xəbərdar etmədən, xalqın varlığına qəsd edilir, cinayətkarcasına açıq hərbi təcavüz aktı həyata keçirilir. Hücumdan öncə SSRĠ DTK-nın alfa xüsusi qrupu tərəfindən Azərbaycan SSR DTK-nın əməkdaĢı Starçenkonun bilavasitə iĢtirakı və bələdçiliyi ilə Azərbaycan Televiziyasının enerji bloku partladılır. Bakı güllələnir o gecə! Bakı al qana qərq edilir o gecə! Azərbaycan türkünün azadlıq harayı rus tanklarının tırtılları altına salınır, əzilir o gecə! Ġnamlar, ümidlər dara çəkilir insan bədənində o gecə! Azərbaycan xalqı öz faciəsi ilə üzbəüz, təkbətək qalır o gecə! Xalqın milli mənliyi, milli qürur, milli iftixar hissləri tapdanır o gecə! Zorakılıq və atəĢ səsləri ilə həkk olunur Azərbaycan xalqının qan yaddaĢına o gecə! Erməni-daĢnak faĢistlərinin atəĢfəĢanlığıdır 20 Yanvar gecəsi. Qansız, goreĢən, kəmfürsət daĢnak terrorçularının fürsət düĢür əllərinə o gecə. NəĢələnmiĢ, narkotik qəbul etmiĢ əsgərlər daĢnak terrorçularına qoĢulur, onların diqtəsi altında bir-birindən üstün, xüsusi amansızlıqlarla qətl hadisələri, vəhĢilik aktları törədirlər. Xəbərdarlıq etmədən silahsız adamlara güllələr atırlar. Ġstifadəsi qadağan edilmiĢ, insan bədənində müxtəlif istiqamətlərdə hərəkət edən güllələrdən istifadə edirlər. 278 Küçədən keçən bütün Ģəhər sakinləri və iĢığı yanan evlər gülləbaran edilir. Dinc sakinlər öz mənzillərində qətlə yetirilir. Ölüm insanları o müdhiĢ gecədə küçə qapılarında, avtobuslarda, iĢ yerlərində haqlayır. Minik maĢınları öz sərniĢinləri ilə birgə tankların, PDM-lərin altına salınır. Yaralılara kömək etməyə tələsən təcili yardım maĢınları atəĢə tutulur. Yerlərdə yaralılara təcili yardım göstərən tibb iĢçiləri güllələrə tuĢ edilir. Həkimlərə də güllə atılır, ölən həkimlər var. Yaralılara da güllə atılır. Yaralananları səhərə kimi yerdən götürməyə qoymurlar. Onlara kömək edənləri döyürlər, söyürlər. Qabırğaları sındırılır, qol-qıçları əzilir. 5,45 mm kalibrli güllələrdən yara alanların əzabı qat-qat artır, ölümləri labüdləĢir. Saqqallı əsgərlər, daĢnak terrorçuları onların iniltisindən həzz alır. Bu saqqallı əsgərlər, heç cürə demək olmaz ki, sovet ordusuna məxsusdular. Onlar ancaq bu ad altında Bakıya soxulan daĢnak terrorçularından baĢqa kim ola bilərdilər?! Məhz bu cəlladlar ələ salamat keçənləri də döyür, Ģil-küt edirdilər. Ölülərin qiymətli əĢyaları, əsginazları oğurlanır, mənzillər qarət olunur, vətəndaĢlar soyulurdu. Göz altına alınanlar təhqir edilir, onların insanlıq ləyaqəti alçaldılırdı. Bütün bunlar, habelə silahsız adamların qabaqcadan təĢkil edilmiĢ qırğını, qəddarlıqla müĢahidə olunan qətllər məgər erməni-daĢnak faĢistlərinin bu qətliamda iĢtirakını təsdiqləmirmi?! Bəli, o gecə insanlar qırılırdı... O gecə təkcə küçələrin, evlərin deyil, xəstəxanaların da iĢıqları söndürülmüĢdü. Xəstəxanalarda cərrahiyyə əməliyyatları, tibbi yardımlar Ģam iĢığında, qəzet, kağız bükmələrinin alovu altında aparılırdı. ġəhidlər və Ģahidlər Ģəhadət verirdi o gecə! O gecə Bakının 171 dinc sakini qətlə yetirildi, beĢ nəfər itkin düĢdü, 800 nəfər yaralandı, 841 nəfər göz altına alındı. Yüzə yaxın müxtəlif markalı avtomaĢın tankların altında əzildi. Onlarla nəqliyyat vasitəsi gülləbaran edildi. Binalar dağıdıldı, zədələndi. ġəhərə və Ģəhər təsərrüfatına 5 milyard rus rublu dəyərində maddi ziyan vuruldu. Sovet ordusu tərəfindən daha altı nəfər AXC üzvü Lənkəranda qətlə yetirildi. AXC-nin bütün rayon mərkəzlərindəki dayaq dəstələri sovet ordusunun təcavüzünə məruz qaldı. Qırmızı ordu qızıl qanımızla qəddarcasına tariximizə Qara Yanvar səhifəsi yazdı. Qəlbi saflığımız, bəĢəri dəyərlərə hörmətimiz, inamımız çox baha baĢa gəldi bizə o gecə. Bakının dinc, əliboĢ, əliyalın əhalisinə qarĢı soyuqqanlılıqla düĢünülmüĢ, qəddarlıqla həyata keçirilən qanlı faciə xalqın birliyini, mətinliyini, ləyaqət hissini birdən-birə endirdi o gecə. Cinayətin təĢkilatçıları - Sov. ĠKP-nın BaĢ katibi Qorbaçov, SSRĠ AS Ġttifaq Sovetinin sədri Primakov, Sov. ĠKP MK katibi Girenko, Sov. ĠKP MK-nın məsul iĢçisi Mixaylov; iĢtirakçıları SSRĠ MN-i Yazov, SSRĠ DĠN-i Bakatin, SSRĠ DTK sədri Kryuçkov və hərbi hissələrin komandirləri, zabit heyəti; icraçıları hərbi qulluqçular (əsgərlər) 20 Yanvar Bakı qırğınını törətdiklərinə görə, görəsən, Tanrı cəzasındandamı yan keçəcəklər?! Xalqın müdafiəsini təĢkil etməyə borclu olan yerli vəzifə mənsubları - Ə.Vəzirov, A.Mütəllibov, Y.Polyaniçko, E.Qafarova, V.Hüseynov 20 Yanvar Bakı qırğınının qarĢısını almaqda fəaliyyətsizlik göstərmələrinin, xalqın Ģərəfini, namusunu, 279 mənliyini tapdalatdıqlarının görəsən heç fərqinə vardılarmı?! Xalqın qınağına keçməyin nə olduğunu dərk etmək iqtidarında heç oldularmı?! Xalqın önündə bu sayaq gedənlərin - öz millətinin, xalqının aqibətinə, taleyinə bu qədər biganə olmaları, etinasızlıq göstərmələri, olub-keçənləri belə ört- basdır etmə cəhdləri adamda ancaq təəssüf hissi doğurur. Öz vəzifələri, mənsəbləri, Ģəxsi mənafeləri naminə nələr etmədilər, etmirlər, bu vəzifə düĢkünləri, Ġlahi! Fəlakəti sovuĢdurmaq və ya miqyasını azaltmaq gücündə olmayan yerli idarəetmə aparatının nümayəndələri Bakıya qoĢun yeridilməsinə qarĢı nə açıq, nə gizli etirazlarını bildirdilər, nə də xalqın etimadını itirdiklərinə görə vəzifələrindən istefa verdilər. Xalq hərəkatının liderləri isə 20 Yanvar Bakı qırğınının asanlıqla həyata keçirilməsinə bir növ Ģərait yaratmıĢ oldular. Qorbaçov hökuməti mənliyi tapdanmıĢ zavallı xalqın həqiqət istəyini qərənfillərlə bəzəmiĢ qara mafələrə - tabutlara çevirib xalqın, zavallı insanların öz çiyinlərinə yüklədi. Bakı boyda xiyabanlara qərənfillərdən xalı döĢəndi. Qırmızı qərənfillər günahsız qanlara ağı dedi. Göz yaĢlarıyla odlandı qərənfillər. Qara geyimli, gözləri bulud-bulud dolmuĢ, kökslərinə dağ basılmıĢ dəfn mərasiminin iĢtirakçılarının heyrətamiz görkəmləri qarĢısında Xəzər dənizi lal sükuta daldı. Sahildə insan dənizi dalğalanırdı. Konturları qara boyalarla çəkilmiĢ bu hüznlü mənzərənin ehtiĢamından yer-göy lərzəyə gəlirdi. Ümumxalq matəmi idi. Kədərdən doğan bu birlik xalqın əyilməzliyini, əzəmətini nümayiĢ etdirirdi. Bəli, xalqı sarsıtdı, lakin əyə bilmədi o gecə! Qorbaçov hökuməti dərk etmədi ki, 70 illik imperiyanın süqutunun əlamətlərindən biriydi o gecə! Son iki əsrdə müstəmləkəyə çevrilmiĢ bir məmləkəti zorakılıq və silah gücünə əsarətdə saxlamaq mümkün olan Ģey deyildi. Bakı susmadı. Özünə son və əzəli dönüĢ və döyüĢ yolu sandığı istiqlal mücadiləsinə daha böyük əzmlə qalxdı. Bakı nəhrə döndü. Böyük öndərimiz M.Ə.Rəsulzadənin «Bir kərə yüksələn bayraq bir daha enməz» çağırıĢını özünə müqəddəs kəlam bildi. 20 Yanvar Bakı qırğını sübut etdi ki, Azərbaycan türkünü qanına qəltan etmək olar, lakin iĢıqlı gələcəyə, Azərbaycanı dünyəvi dövlətlər sırasında görmək arzusuna olan ümid və inamını öldürmək, qırmaq, heçə endirmək əsla olmaz! 20 Yanvar milli yaddaĢımıza yazılan salnamədir. 20 Yanvar gecəsi keçdiyimiz yol alın yazımız, verdiyimiz qurbanlar isə müqəddəs Vətənə, Vətənin varlığına can borcumuzdur! Yüklə 3,17 Mb. Dostları ilə paylaş:
|