Kvant fizikaning fizika va texnikaning


AKADEMIK LITSEYLARDA KVANT FIZIKASINIO‘QITISH



Yüklə 371,04 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə3/5
tarix02.01.2022
ölçüsü371,04 Kb.
#37114
1   2   3   4   5
kvant fizikaning fizika va texnikaning rivojlanishida tutgan orni va roli

1.3. AKADEMIK LITSEYLARDA KVANT FIZIKASINIO‘QITISH 

Kvаnt  fizikа  kоinоtni  bir  butun  yaхlit  hоldа  tаsаvvur  qilаdi.  Buni  ekspеrimеntlаr 

tаsdiqlаydi. Bu mаsаlаni yoritish murаkkаb vа аlоhidа vаqt tаlаb qilаdi. 

Fizika  o‘quv  fanidan  ta’lim  berishning  II  bosqichida  akademik  liseylarda  umumiy 

ta’lim  predmeti  sifatida  o‘qitiladigan  fizika  kursining  maqsadi  umumiy  o‘rta  ta’lim 

negizida  fizikadan  fundamental  bilim  berish,  fizik  hodisalar  va  olamning  fizik 

manzarasini  ilmiy  asosda  tushuntirish  orqali  o‘quvchilarning  ilmiy  dunyoqarashi  va 

falsafiy mushohada yuritish qobiliyatini rivojlantirish, nazariya va amaliyotning dialektik 

bog‘liqligini  ochib  berish,  tabiatda  va  texnikadagi  fizik  jarayonlarni  idrok  etish 

salohiyatlarini  oshirish,  olgan  bilimlarini  kundalik  hayotiy  ehtiyojlari  va  xalq 

xo‘jaligidagi  faoliyatlari  uchun  tayyorlash,  ta’lim  olishni  davom  ettirish  uchun  zamin 

yaratishni ta’minlashdan iborat[10]. 

Kvant  mexanikasi  –  mikroolamning  qonuniyatlarini  ochishga  doir    fizikaviy 

nazariyadir.  

Kvant  fizikasi    klassik  mexanikaga  nisbatan  dunyoni  tushunishning  yuqori 

pog‘onasidir.  O‘quvchilar  kvant  nazariyasi  haqida  ma’lum  bilimga  ega  bo‘lsin,  degan 

maqsadda XX asr oxirlarida o‘rta maktab fizika dasturiga  keyinchalik AL  va KHK lari 

fizika  dasturiga  kvant  fizikasi  elementlarini  kiritish    maqsadga  muvofiq  bo‘ladi,  degan 

xulosaga  kelindi  hamda    bo‘lim  materiallarini  o‘rganishga  8  soat  vaqt  ajratildi.  Shuni 

ham  ta’kidlab  o‘tish  lozimki,  kvant  fizikasi  asoslarini  o‘rganish  AL  va  KHK  lari 

dasturiga kiritish murakkab metodik masaladir. 

Kvant fizikasida o‘rganiladigan zarralar to‘lqinidan iborat bo‘lishini e’tiborga olsak,  

ko‘rgazmali  qurollar  juda  kam  bo‘lgani  uchun  ham  kvant  fizikasi  masalalarini  AL  lar  

fizika kursiga juda ehtiyot bo‘lib kiritish kerak, degan xulosaga kelindi. 




O‘tgan  asrning  qirqinchi  yillarigacha  o‘rta  maktab  o‘quvchilariga  faqatgina 

yorug‘likning kvant nazariyasi haqida boshlang‘ich ma’lumotlar berildi. 

40-yillar oxirida atom tuzilishini o‘rganish masalasi maktab fizika kursiga kiritildi. 

Bu davrda yadro tarkibi, radioaktivlik, ba’zi yadro reaksiyalari, radioaktiv izotoplar  va 

ularning qo‘llanishi, kabi materiallar o‘rganildi. 

1970  yillarda  esa  o‘rta  maktab  fizika  dasturiga  elementar  zarralar  haqida 

boshlang‘ich ma’lumotlar kiritildi. 

Kvant fizikasi g‘oyalarini o‘rganish avvalgicha qoldirildi, to‘g‘rirog‘i yorug‘likning 

kvant  nazariyasi  optika  bo‘limi  oxirida,  Bor  pospulatlari  atom  va  yadrosi  bo‘limida 

o‘rganiladigan bo‘ldi. 

O‘n  bir  yillik  maktab  fizika  dasturi  kvant  fizikasi  masalalarini  o‘rganishni 

kuchaytirdi.  Natijada  alohida  kvant  fizikasi  bo‘limi  “Yorug‘lik  kvantlari”,  “Yorug‘lik 

ta’sirlari”, “Atom va atom yadrosi” mavzulari kiritildi. 

Bu  mavzularning  mazmuni  sezilarli  darajada  yangilandi.  Bo‘lim  mavzularini 

o‘rganishga  KHK  larida  22  soat  tabiiy  fanlar  yo‘nalishidagi  AL  larda  esa  70  soat  vaqt 

ajratildi[13]. 

Hozirgi  kunda  gumanitar  yo‘nalishli  ALlarda  kvant  fizikasini  o‘rganish  uchun  22 

soat vaqt ajratilgan bo‘lib, uch bobga bo‘lib o‘rganiladi: 

1. 

Kvant  optikasi  elementlariga    8  soat  ajratilgan  bo‘lib  unda  quyidagi 



mavzular o‘rganiladi: Kvant fizikasining paydo bo‘lish tarixi. Plank gipotezasi. Yorug‘lik 

kvantlari.  Fotoeffekt  va  uning  qonunlari.  Fotoeffekt  tenglamasi.  Vakuumli  va 

yarimo‘tkazgichli  fotoelementlar.  Fotoeffektdan  texnikada  foydalanish.  Yorug‘lik 

tabiatini 

tushuntirishdagi 

dualizm 


– 

yorug‘likning 

 

to‘lqin 


va 

kvant 


xossalari.

Geliotexnika,

  O‘zbekistonda  quyosh  energiyasidan  foydalanish  va  uning 

rivojlanish  istiqbollari.  Bu  mavzularni  o‘rganish  davomida  fotoeffektni  kuzatish, 

vakuumli va yarimo‘tkazgichli fotoelementlar,  fotoelementlar yordamida fototokni hosil  

qilish  kabi  ko‘rgazma  va  tajribalarni  ko‘rsatish  hamda  Quyosh  batareyasining  ishlash 

prinsipini  o‘rganish,  fotoeffekt  hodisasini  o‘rganish  (Fotoelementli  relening  tuzilishi  va 

ishlashini o‘rganish) laboratoriya ishlarini o‘tkaziladi. 

2. 

Atom va atom yadrosini o‘rganish uchun 6 soat vaqt ajratilgan bo‘lib, unda 



quyidagi  mavzularni  o‘z  ichiga  oladi:  Atomning  tuzilishiga  oid  Rezerford  tajribasi. 


Atomning yadroviy modeli. Borning kvant postulatlari. Energetik sathlar. Yorug‘likning 

kvant  manbalari  –  lazerlar,  ulardan  fan-texnikada  va  xalq  xo‘jaligida  foydalanish. 

Golografiya 

haqida 


tushuncha. 

Atom 


yadrosiningtarkibi.Izotoplar, 

Atom 


yadrolariningbog‘lanishenergiyasi.  Yadroreaksiyalari.Radioaktivlik.  Alfa,  beta  va 

gamma 


nurlanishlar.Elementarzarralarnikuzatishvaqaydqilishusullari. 

Radioaktivaylanishlar.Radioaktivyemirilishqonuni.  Bu  bobdaRezerford  tajribasining 

modeli, 

Vilson 


kamerasida 

izlarni 


kuzatish, 

Ionlovchizarralarniqaydetuvchiqurilmaningtuzilishivaishlashinio‘rganishkabiko‘rgazma  

va  tajribalaro‘tkaziladi. 

3. 


Yadro 

energetikasi. 

Bu 

bobga6 


soatvaqtajratilganbo‘libundaUran 

yadrosining  bo‘linishi,    Zanjirli  reaksiya.  Yadro  reaktori.  Atom  elektrostansiyasi. 

Termoyadro  reaksiyalari.  Radioaktiv  nurlanishlarning  biologik  ta’siri.  Yadro 

energetikasidan tinchlik  maqsadida  foydalanish istiqbollari.O‘zbekistonda  yadro  fizikasi 

sohasidagi  tadqiqotlar  va  ularning  natijalaridan  xalq  xo‘jaligida  foydalanish  kabi 

mavzular o‘rganiladi. 

Kvant  fizikasi  o’rganishdagi  yuqoridagi  uchta  bob  tugagandan  keyin  2  soatlik 

takrorlash darsi o‘tiladi. 

Aniq yo’nalishli ALlarda kvant fizikasini o‘rganish uchun 126 soat vaqt ajratilgan 

bo‘lib ular quyidagi mavzularlar asosida o‘rganiladi: 

1.   Kvant fizikasi,bu bobga 18 soat vaqt ajratilgan bo‘lib  undayorug‘lik kvantlari, 

yorug‘lik  ta’siri,  kvant  nazariyasining  tug‘ilishi,  fotoeffekt,  fotoeffekt  nazariyasi, 

fotonlar. Ichki fotoeffekt, fotoeffektning qo‘llanilishi, Yorug‘lik tabiatini tushuntirishdagi 

dualizm – yorug‘likning to‘lqin va kvant xossalari kabi mavzular o‘rganiladi. 

2   Atom vayadrofizikasi. Elementarzarrachalar.  Bu bobga 108 soat vaqt ajratilgan 

bo‘lib  unda: 




Yüklə 371,04 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin