Oruc Ġbadlı Aliyə Zərgərli

strobilaceum) növü yayılmışdır. 

Sekvoyya- Sərvkimilər fəsiləsinə aiddir. Bitki latın dilində «Sequoia», rus dilində «Sekvoə» 

adlanır.  Oduncağı  inşaat  (tikinti)  materialları,  mebel,  teleqraf  dirəyi,  kağız,  şpal  və  s. 

hazırlanmasında istifadə olunur. İyinin olmaması səbəbindən ondan tütün və yeyinti sənayesində 

bal  saxlamaq  üçün  xüsusi  çəlləklər  hazırlanmasında  istifadə  olunur.  Dünyada  nəhəng  və  uzun 

ömürlü  ağac  kimi  tanınır.  MNB-da  HəmiĢəyaĢıl  sekvoyya  və  Nəhəng  sekvoyya  ağaclarının 

kolleksiyası vardır. 

Selaginella-  Selaginellalar  fəsiləsinə  aiddir.  Bitki  latın  dilində  «Selaginella»,  rus  dilində 

«Plaunok»  adlanır.  Azərbaycan  florasında  Ġsveçrə  selaginellası  (Selaginella  helvetica)  növü 

vardır. 

Seloziya- Pəncərçiçəklilər fəsiləsinə aid olan birillik bitkidir. Bitki latın dilində «Celosia», 

rus  dilində  «Üeloziə»  adlanır.  Olduqca  dekorativ  ot  bitkisi  kimi  Azərbaycanın  Lənkəran 

zonasında  və  bəzi  iri  şəhərlərdə  yaşıllaşdırmada  istifadə  olunur.  Çiçək  qrupu  bənövşəyi-qırmızı 

rəngli, həmçinin müxtəlif rəngli yarpaqları bu bitkini bəzəkli göstərir. Çoxlu dekorativ formaları 

vardır.  Cavan  yarpaq  və  zoğları  qida  kimi  istifadə  olunur,  toxu  mundan  yağ  alınır.  Azərbaycan 

florasında Daraqlı seloziya (Celosia cristata) növü vardır. 

Seradel-  Fabakimilər  (Paxlalılar)  fəsiləsinə  aid  olan  birillik  bitkidir.  Bitki  latın  dilində 

«Ornithopus»  adlanır.  Lüğəti  mənası  ornis-quş,  pous-ayaq  deməkdir.  Rus  dilində  «Seradella» 

adlanır. Azərbaycanda  yem bitkisi  və  yaşıl  gübrə  (azot)  kimi  əkilir. Mal-qara  tərəfindən  yeyilir. 

Azərbaycan flora-sında Əkin seradel (Ornithopus sativus) növü mədəni şəraitdə becərilir. 

Səbur (bax: Əzvay) 

Sədbər (Mixəkgülü, şəbbugülü)- Kələmçiçəklilər (Xaççiçəklilər) fəsi- 

ləsinə  aid  olan  çoxillik  bitkidir.  Bitki  latın  dilində  «Matthiola»  adlanır.  Bu  görkəmli  İtaliya 

botaniki  R.  A.  Mattiolinin  şərəfinə  adlandırılmışdır.  Rus  dilində  «Levkoy»  adlanır.  Çiçəklərin 

ətirli  olmasına  görə  bu  bitkidən  ətriyyatda  və  çiçəkçilikdə  müxtəlif  kompozisiyaları  yaratmaq 

üçün  geniş  istifadə  etmək  olar.  Azərbaycan  florasında  5  növü  bitir.  Onlardan  bir  növü:  Gül 

Ģəbbugülü mədəni əkin şəraitində becərilir. MNB-nın kolleksiya sahəsində becərilir.  

Sədo (Ruta) -  Sədokimilər fəsiləsinə  aid olan çoxillik bitkidir. Bitki latın dilində «Ruta», 

rus  dilində  «Ruta»  adlanır.  Əczaçılıqda,  şərabçılıqda  istifadə  olunur,  dərman,  ədviyyat  bitkisi 

kimi  də faydalıdır.  Bakının  yerli  əhalisi  ilk  yazda  onun  cavan  uc  yarpaqlarından  qidada  istifadə 

edir.    Bu  qan  təzyiqini  aşağı  salır  və  ömrü  uzadır.  Timov  (  qripp)  xəstəliyi  zamanı  burun 

dəliklərinin tutulmasının qarşısını almaq üçün bitkinin yarpağını balaca əzib iylədikdə nəfəsalma 

rahatlaşır, timov virusu məhv olur. Azərbaycan florasında 1 növü becərilir. MNB-nın kolleksiya 

sahəsində becərilir. 

Səfərotu-    Sümürgənkimilər  fəsiləsinə  aid  olan  birillik  və  çoxillik  bitkidir.  Bitki  latın 

dilində «Lithospermum» adlanır. Lüğəti mənası litnos-daş, sperma-toxum deməkdir. Rus dilində 

«Vorobeynik»  adlanır.  Bitkiyə  meşənin  tala  yerlərində,  kolluqlarda,  yol,  arx  kənarları,  subalp 

çəmənliklərində, alaq kimi əkinlərdə rast gəlinir. Azərbaycan florasında 4 növü vardır.  

Səhləb – Səhləbçiçəklilər fəsiləsinə aid olan çoxillik bitkidir. Bitki latın dilində «Orchis» , 

rus  dilində  «Ətrışnik»  adlanır.  Bu  yunan  sözü  olub,  lüğəti  mənası  «toxumluq»  və  yaxud 

«yumurtalıq»  deməkdir.  Çiçək  ləçəklərinin  al-əlvan    olması    həşəratları  özünə  cəlb  etməsi  ilə 

əlaqədardır.  Səhləbin  kök  yumurtalarından,  kökümsovlarından  və  çiçəklərindən  Azərbaycanda, 

İndoneziyada  və  Cənubi  Amerikada  dəri  iflici,  sidikqovucu  və  qurda  qarşı  vasitə  kimi,  

Bolqarıstan  və  Polşada  mədə-  bağırsaq,  nəfəs  yollarının  kəskin  iltihabı  və  ishal  xəstəliklərinin 

müalicəsində  istifadə  olunur.  Ağbirçək  nənələrin  və  müdrik  babaların  deyimlərinə  görə  Bakı 

bazarlarında  vaxtı  ilə  xüsusi  qablarda  səhləb  məlhəmi  satılardı.  Müharibə  illərində    boğaz 

nahiyyəsindən  yaralananlar    səhləb  məlhəmi  ilə  qidalandırırdılar.  Kök  yumrularının  tərkibində 

50%  -dən  çox  selikli  maddə,  5  %  zülal  və  1  %  şəkər    vardır.  Azərbaycan  florasında  21  növü 

vardır. MNB-nın kolleksiya sahə-sində vardır. 

 

64 

Səhra dişəsi- Qırtıckimilər (Taxıllar) fəsiləsinə aiddir. Bitki latın dilində «Eremopoa», rus 

dilində  «Pustınnomətlik»,    «Grgmopoa»  adlanır.  Aşağı  çiçək  pulcuğu  və  tozluğun  əlamətləri 

növlərin  fərqləndirilməsində  istifadə  olunur.  Azərbaycan  florasında  Ġran  səhra  diĢəsi  növü 

məlumdur.  

Səhrakökü-  Kərəvüzkimilər (Çətirçiçəklilər) fəsiləsinə aid olan birillik bitkidir. Bitki latın 

dilində «Eremodaucus», rus dilində «Pustınnomorkovnik», «Grgmodaukus» adlanır. Azərbaycan 

florasında Leman səhrakökü növü məlumdur.  

Səna  (Sənaməki)  –  Fabakimilər(Paxlalılar)  fəsiləsinə  aiddir.  Bitki  latın  dilində  «Cassia», 

rus  dilində  «Kassiə»,  «Senna»  adlanır.  İşlətmə  dərmanı    və  bəzək  bitkisi  kimi  Abşeronda 

becərilir.  Yarpaqlarda  antraqlükozidin  ümumi  miqdarı  0,8-1,2  %,  meyvələrində  isə  1,3%-dir. 

Toxumlarla çoxalırlar. Sənanın bir çox növləri dekorativ əhəmiyyətə malikdir və bağlarda geniş 

yayılmışlar. Azərbaycan florasında 3 növü bitir. 

Sərtdişə-  Qırtıckimilər  (Taxıllar)  fəsiləsinə  aiddir.  Bitki  latın  dilində  «Scleropoa»  adlanır. 

Lüğəti  mənası  skleros-sərt,  poa-dişə  deməkdir.  Rus  dilində  «Jestkomətlik»  adlanır.  Azərbaycan 

florasında 3 növü məlumdur. 

Sərtək (Sərtçiçək)- Qərənfilçiçəklilər fəsiləsinə aid olan birillik bitkidir. Bitki latın dilində 

«Scleranthus»  adlanır.  Lüğəti  mənası  scleros-sərt,  antos-çiçək  deməkdir.  Rus  dilində  «Divala» 

adlanır.  Bitki  Azərbaycanın  əksər  rayonlarında,  arandan  subalp  qurşağadək  quraq  daşlı-qayalı 

yerlərdə, çay və yol kənarlarında yayılmışlar. Kasacığın ölçüləri və əlamətləri növlərin təyinində 

istifadə olunur. Azərbaycan florasında 3 növü yayılmışdır. 

Sərv-  Sərvkimilər  fəsiləsinə  aiddir.  Bitki  latın  dilində  «Cupressus»,  rus  dilində  «Kiparis» 

adlanır.  Qədim  zamanlardan  sərv  ağacı  tibbdə  dərman  vasitəsi  və  dini  məqsədlərlə  istifadə 

olunur.    Azərbaycanda  küçə  və  xiyabanların  yaşıllaşdırılmasında  mədəni  həmişəyaşıl  ağac  kimi 

geniş  istifadə  edilir.  Eyni  zamanda  bu  bitkidən  alınan  təbii  efir  yağları  lasyon  və  odekolon 

istehsalında  istifadə olunur. Bitkinin bioloji fəal maddələri əsas etibarı ilə monoterpenlər və efir 

yağlarıdır. Sərv ağacından alınan efir yağları sarı və yaşıl rəngdə olur. Efir yağı bitkinin iynə və 

çubuqlarından  buxar-distillə  üsulu  ilə  ayrılır.  Bu  yağlardan  masaj  zamanı,  vanna  qəbulunda, 

buxar  inqalyasiyasında  istifadə  olunur.  Azərbaycan  florasında  5  növü  mədəni  şəraitdə  becərilir. 

MNB-da  Bağa  xüsusi  gözəllik  verən  Ehramvari,  HəmiĢəyaĢıl  sərvlərin  100-200  metrlik 

xiyabanları (alleyaları) vardır.  

 Sərvotu (bax: Santolina) 

Sxenus-  Cilçiçəklilər  fəsiləsinə  aid  olan  çoxillik  bitkidir.  Bitki  latın  dilində  «Schoenus» 

adlanır. Lüğəti mənası sxonnos-cığ (alaqotu) deməkdir. Rus dilində «Sxenus» adlanır. Dekorativ 

bitki  olub,    qurudulmuş  yarpaqlarından  toxunma  əşyalar  (səbət,  həsir,  çətir  və  s.)    hazırlayırlar. 

Azərbaycan florasında Qaramtıl sxenus növü məlumdur. 

Sığırdili  (Dirçək,  diricə  alaq)-  Dodaqçiçəklilər  (Dalamazkimilər)  fəsi-ləsinə  aid  olan 

çoxillik ot bitkisidir. Bitki latın dilində «Ajuda», rus dilində «Jivurka» adlanır. Bitkidən çox vaxt 

keyfiyyətli saqqız hazırlanır. Azərbaycan florasında 6 növü məlumdur.   

Sığırgözü(Çobanyastığı)-  Kəpənəkçiçəklilər  (Mürəkkəbçiçəklilər)  fəsi-ləsinə  aid  olan 

birillik  və  çoxillik  bitkilərdir.  Bitki  latın  dilində  «Anthemis»,  rus  dilində  «Pupavka»  adlanır. 

Kəskin  iyi  və  acı  dadı  olan  bu  bitkinin  dərman,  boya,  dekorativ,  intektisid  əhəmiyyəti  vardır. 

Bitkinin çiçək verən hissəsində 0,15 % efir yağı vardır. Bir çox xəstəliklərin müalicəsində istifadə 

olunur.  Bitkinin  çiçəyindən  həzm  sistemində  baş  verən  pozuntuların,  eləcə  də  ümumi 

yorğunluğun  və  yuxusuzluğun  aradan  qaldırılmasında  istifadə  olu-nur.  Bitkidən  alınan  efir 

yağları  mədə  və  bağırsaq  yarasının  müalicəsində,  yuxusuzluqda,  baş  gicəllənmələrində,  iştahın 

kəsilməsində  istifadə  edilir.  Bu  yağlar  böyrəklərin  funksiyasının  pozulması,  depressiya  və  sinir 

gər-ginliyinin aradan qaldırılmasında da işlədilir. Azərbaycan florasında 16 növü vardır.  

Sıxismus – Qırtıckimilər (Taxıllar) fəsiləsinə aiddir. Bitki latın dilində «Schismus» adlanır. 

Lüğəti mənası sxismos- səngər deməkdir. Azərbaycan florasında 2 növü məlumdur. 

 

65 

Sırğagülü  (Fuksiya)  -  Yağıotukimilər  (Onaqrakimilər)  fəsiləsindəndir.  Bunun  müxtəlif 

rənglərdə  sallanan  çiçəkləri  sırğanı  xatırladır.  Ona  görə  də  buna  sırğagülü  deyirlər.  Bitki  latın 

dilində  «Fuchsia»  adlanır.  Gözəl  gülünə  görə  orta  əsr  əlkimyagərləri  bu  bitkini  «tilsimli» 

adlandırmışlar.  O,  1696-cı  ildə  Cənubi  Amerikada  tapılmış  və  XVII  əsrdə  yaşamış  Fuks  adlı 

nəbatatçının şərəfinə Fuksiya adlandırılmışdır. Fuksiyanı qələm və toxumları vasitəsilə çoxaltmaq 

olar.  Ən  çox  yayılmış  növləri  Ġncə,  Tünd-qırmızı  fuk-siya  və  s.-dir.  MNB-da  örtülü  şəraitdə, 

şüşəbəndlərdə kolleksiyası vardır. 

Siçanquyruq-  Qaymaqçiçəklilər  fəsiləsinə  aid  olan  birillik  bitkidir.  Bitki  latın  dilində 

«Myosurus»  adlanır.  Lüğəti  mənası  mios-siçan,  ura-quyruq  deməkdir.  Rus  dilində 

«Mışexvostnik» adlanır. Azərbaycan florasında 1 növü yayılmışdır. 

Siçanotu-  Kələmçiçəklilər  (Xaççiçəklilər)  fəsiləsinə  aid  olan  birillik  bitkidir.  Bitki  latın 

dilində  «Myagrum»,  rus  dilində  «Polevka»  adlanır.  Azərbaycanın  əksər  rayonlarında,  arandan 

orta dağ qurşağınadək, əsasən alaq bitkisi kimi əkin yerlərində, bostan sahələrində təsadüf edilir. 

Azərbaycan florasında Dəlinmişyarpaq siçanotu növü məlumdur.  

Sidr (Qədir ağacı) – Şam fəsiləsinə aiddir. Bitki latın dilində «Cedrus», rus dilində «Kedr» 

adlanır.    Qədim  dövrlərdən  sidr  ağacı  dərman  bitkisi  kimi  məlumdur.  Efir  yağı  əsasən  bitkinin 

yarpaq,  zoğ  və  iynələrindən  alınır.  Bitkinin  efir  yağı  hazırda  kosmetik  preparatların 

hazırlanmasında,  ətriyyatda  istifadə  edilir.  Tərkibində  əsas  etibarilə  50-70%  seskviterpenlər  və 

ketonlar  olur.  Sidr  ağacının  terapevtik  xüsusiyyətlərindən  biri,  onun  sakitləşdirici  təsirə  malik 

olmasıdır.  Hələ  lap  qədimdən  azəri-türkləri  Altaydan  Sibirə  köç  edərkən  bitkini  Qədir  ağacı 

adlandırmışlar.  Gövdə  yarpaqlarının  qurumuş  tozlarından  «Sidir»  alınır  ki,  bundan  da  cəsədin 

(insan  dünyasını  dəyişəndə)  tez  xarab  olmasının  qarşısını  almaq  üçün  onun  büküş  yerlərinə 

səpirdilər. MNB-nın kolleksiya sahəsində 3 növü becərilir. Azərbaycan florasında Himalay sidri 

növü geniş yayılmışdır.  

Sirkan  (Səbədə)  –  Tərəçiçəklilər  fəsiləsinə  aid  olan  birillik  bitkidir.  Bitki  latın  dilində 

«Atriplex», rus dilində «Lebeda» adlanır. Cavan yarpaqları salatlarda və yağda qovrularaq yeyilir. 

Yarpaqlarında  «C»  vitamini,  toxumunda  saponin  vardır.  Toxumundan  göy  rəngli  boya  alınır. 

Çoxillik növləri yanacaq kimi faydalıdır. Azərbaycan florasında 1 növü məlumdur.  

Skabioza – Fırçaotukimilər fəsiləsinə aid olan birillik və çoxillik ot bitkiləridir. Bitki latın 

dilində  «Scabioza»  adlanır.  Lüğəti  mənası  scabies-  qaşınma  (qotur)  deməkdir.  Rus  dilində 

«Skabioza»    adlanır.  Bir  çox  rayonlarda  bitkiyə  qantəpər  də  deyirlər.  Dekorativ  əhəmiyyətli 

bitkilərdir. Azərbaycan florasında 12 növü vardır. MNB-da kolleksiya sahəsində becərilir.  

Skalider  –  Çətirçiçəklilər  fəsiləsinə  aid  olan  çoxillik  bitkidir.  Bitki  latın  dilində 

«Scaligeria», rus dilində «Skaliqeriə» adlanır. Azərbycan florasında 1 növü məlumdur.  

Sofora  (İran  yasəməni)-  Fabakimilər  (Paxlalılar)  fəsiləsinə  aiddir.  Bitki  latın  dilində 

«Sophora»  adlanır,  «Asfar»  ərəb  sözündən  götürülüb  sarı  rəng  mənasını  verir.  Rus  dilində 

«Sofora»  adlanır.  Dekorativ,  balverən,  boya,  dərman  əhəmiyyətli  bitkilərdir.  Xalq  təbabətində 

toxumlarının  spirtdə  hazırlanmış  cövhəri  bağırsaq  bitişmələrinin  (spayka)  qarşısını  alınır. 

Toxumları ləti təmizlənəndən sonra çox yaraşıqlı olur. Qurudulduqdan sonra onlara lak çəkilir və 

sonra  müxtəlif  bəzək  əşyaları:  qolbağ,  müncuq,  təsbeh  və  s.  hazırlayırlar.  Meyvələrindən  sarı 

boya  hazırlanır  ki,  bu  da  ipək  parçaların  boyanmasında  istifadə  olunur.  Azərbaycan  florasında 

Yapon so-forası növü geniş yayılmışdır. MNB-da kolleksiyada becərilir. 

Soğan-  Soğançiçəklilər  fəsiləsinə  aiddir.  Bitki  latın  dilində  «Allium»  adlanır.  Allium 

sözünün  mənası  «All»-  acı  və  ya  yandırıcı  deməkdir.  Rus  dilində  «Luk»,  «Çesnok»  adlanır. 

Soğanın tərkibində olan fitonsid maddəsi acı olub, yandırıcı və gözyaşardıcı olmaqla, mikrobları 

öldürmə  qabiliyyətinə  malikdir.  Soğan  əsas  tərəvəz  bitkilərindən  biri  olub,  yaşıl  kütləsindən 

yemək, səbzə kimi, baş soğandan isə kulinariyada və konserv sənayesində geniş istifadə olunur. 

Soğanın tərkibində 2% zülal, 6-12% şəkər, 0,6-1,4% mineral duzlar, A, B, B

2

, C, PP vitaminləri 

və efir yağları kimi qiymətli maddələr vardır. Hələ lap qədimdən xalq arasında soğandan mədə-

bağırsaq,  çiban  tipli  yaraların  müalicəsində  geniş  istifadə  olunmuşdur.  İlk  dəfə  soğanı  6  min  il 

 

66 

əvvəl Orta Asiyada becərməyə  başlamışlar. Soğan oradan Misirə, eramızdan əvvəl isə Avropaya 

keçmişdir. Hazırda dünyanın bütün ölkələrində demək olar ki, soğan becərirlər.  İnsanlar qədimdə 

ət  xörəklərinə  yaxşı    dad  vermək  üçün  soğandan  geniş  istifadə  etmişlər.  Azərbaycanda  isə 

soğanın 49 növü bitir. Bunlardan 3 növü  kulturada becərilməklə istifadə olunur (Allium sepa-adı 

soğan, A. sativum-sarımsaq, A. porrum-kəvər). MNB-da 36 növün kolleksiyası vardır. Bir neçə 

növü floramızda nəsli kəsilməkdə olduğu üçün «Qırmızı Kitab»a daxil edilmişdir.  

Soviçiya-  Kərəvüzkimilər  (Çətirçiçəklilər)  fəsiləsinə  aid  olan  birillik  bitkidir.  Bitki  latın 

dilində  «Szovitsia»,  rus  dilində  «Soviçiə»  adlanır.  Azərbaycan  florasında  YaxĢımeyvə  soviçiya 

növü məlumdur. 

Soya-  Fabakimilər  (Paxlalılar)  fəsiləsinə  aid  olan  birillik  bitkidir.  Bitki  latın  dilində 

«Glycine», rus dilində «Soə» adlanır. Qiymətli yem və texniki bitkidir. Vətəni Çin hesab olunur. 

Soya universal qida bitkisidir. Onun toxumunda 35% zülal, 17-25% yağ və 20%-ə qədər nişasta 

olur.  Ondan  yağ,  marqarin,  soya  pendiri,  süd,  un,  qənnadı  məmulatı  və  konserv  istehsal  edilir. 

Azərbaycan florasında Əkmə soya növü məlumdur.  

Söyüd- Söyüdçiçəklilər fəsiləsinə aiddir. Bitki latın dilində «Salix» adlanır. Lüğəti mənası 

sal-yaxın,  lis-su  deməkdir.  Rus  dilində  «İva»  adlanır.  Söyüd  növləri  respublikamızın  əksər 

rayonlarda,  arandan  subalp  qurşağadək  əsasən  çay  vadilərində,  sucaq  və  rütubətli  meşəli 

dərələrdə  yayılmışdır.  Qabığının  tərkibində  5-16%  -ə  qədər  aşı  maddəsi  vardır  ki,  bunlar  da 

dərinin  aşılanmasında  istifadə  olunur.  Qabığı  həmçinin  qara  boyanın  alınmasında,  xalq 

təbabətində  isə  skorbut  və  qızdırmaya  qarşı  dərman  kimi  istifadə  olunur.  Yarpaqları  mal-qara 

tərəfindən  yeyilir.  Yarpaqlarında  194  mq%  C  vitamini  vardır.  Dekorativ  və  balverən  bitkidir. 

Azərbaycan florasında 13 növü bitir. MNB da Sallaq söyüd, Ağ söyüd,  BədmüĢk və s. növləri 

becərilir.  

Spanaq  (Şomu)  –  Tərəçiçəklilər  fəsiləsinə  aid  olan  birillik  və  ikiillik  bitkidir.  Bitki  latın 

dilində  «Spinacia»  adlanır.  Lüğəti  mənası  spina-tikan  deməkdir.  Rus  dilində  «Şpinat»  adlanır. 

Spanağın tərkibində 9-11% -ə qədər quru maddə, o cümlədən 2,5-3% -ə qədər ümumi şəkər olur. 

Spanağın hər 100 qramında 662 mq kalium, 106 mq kalsium, 62 mq natrium, 62 mq maqnezium, 

48 mq fosfor, 6 mq dəmir, 17 mq% C vitamini, 4,9 mq% karotin, 0,62 mq% RR vitamini, 0,24% 

B

2

 vitiamini, 0,22 % B

6

 vitamini və 0,086 mq% -dən çox B

1  

vitamini olur. Spanaqlardan müxtəlif 

milli xörəklər hazırlanır, konservlərə dadverici şirə istehsal edirlər. Spanaq zülallarla  zəngindir.  

Qan azlığı zamanı tövsiyyə olunur. Azərbaycan florasında 2 növü vardır.  

Stenoteniya  –  Kərəvüzkimilər  (Çətirçiçəklilər)  fəsiləsinə  aid  olan  çoxillik  bitkidir.  Bitki 

latın dilində  «Stenotaenia»   adlanır.  Lüğəti  mənası  stenos-  dar,  taemion-borucuq  deməkdir. Rus 

dilində  «Stenoteniə»  adlanır.  Azərbaycan  florasında  Ġrimeyvə  stenoteniya  növü  məlumdur. 

Nadir bitkidir, «Qırmızı Kitab»a daxil edilmişdir. 

Steriqma  –  Kələmçiçəklilər  (Xaççiçəklilər)  fəsiləsinə  aid  olan  birillik  bitkidir.  Bitki  latın 

dilində «Sterigmostenum» adlanır. Lüğəti mənası steriqma-dirək, stemon-erkəkcik deməkdir. Rus 

dilində «Steriqma» adlanır. Azərbaycan florasında 3 növü məlumdur.  

Steveniella-  Səhləbçiçəklilər  fəsiləsinə  aid  olan  çoxillik  bitkidir.  Bitki  latın  dilində 

«Steveniella»,  rus  dilində  «Steveniella»  adlanır.  Dekorativ  və  dərman  bitkisidir.  Azərbaycan 

florasında 1 növü yayılmışdır. 

Stizolofus-Kəpənəkçiçəklilər (Mürəkkəbçiçəklilər) fəsiləsinə aid olan birillik bitkidir. Bitki 

latın dilində «Stizolophus» adlanır. Lüğəti mənası stizein-sındırmaq, lophos-daraq deməkdir. Rus 

dilində  «Stizolofus»  adlanır.  Onlar  respublikanın  əksər  rayonlarında,  arandan  orta  dağ 

qurşağınadək,  quraq,  çınqıllı  yamaclarda,  kserofil  kolluqlar  arasında  yayılıb.  Azərbaycan 

florasında 2 növü məlumdur. 

Suboyar-  Suboyarlar  fəsiləsinə  aiddir.  Bitki  latın  dilində  «Hydrocharis»,  rus  dilində 

«Vodokras»  adlanır.  Dekorativ  və  dərman  bitkisidir.  Xalq  təbabətində  yarpağının  həlimindən 

dərinin yumşaldılması vasitəsi kimi isti-fadə olunur. Bitki akvarium üçün yararlıdır. Azərbaycan 

florasında Adi su-boyar növü geniş yayılmışdır. 

 

67 

Sucuqçətiri- Kərəvüzkimilər (Çətirçiçəklilər) fəsiləsinə aid olan çoxillik bitkidir. Bitki latın 

dilində  «Sium»,  rus  dilində  «Poruçeynik»  adlanır.  Limon  dadı  verən  efiryağlı  bitkidir. 

Azərbaycan florasında Adi sucuqçətiri növü məlumdur. 

Suçayırı (Çayır)- Qırtıckimilər (Taxıllar) fəsiləsinə aiddir. Bitki latın dilində «Paspalum», 

rus  dilində  «Paspalöm»  adalnır.  Mal-qara  üçün  zəhərli  hesab  olunur.  Azərbaycan  florasında  3 

növü məlumdur. 

Suçiçəyi-  Suçiçəyi  fəsiləsinə  aiddir.  Bitki  latın  dilində  «Potamogeton»  adlanır.  Lüğəti 

mənası  potamos-çay,  qeyton-qonşu  deməkdir.  Rus  dilində  «Rdest»  adlanır.  Yaşıl  gübrə  kimi  

məqsədilə  istifadə  olunur.  Qalınlaşmış  kökümsovları  mal-qara  üçün  yem  hesab  olunur. 

Azərbaycan florasında 12 növü məlumdur. 

Sufındığı  (Bulaq)-  Sufındığıkimilər  fəsiləsinə  aid  olan  birillik  ot  bitkisidir.  Bitki  latın 

dilində  «Trapa»,  rus  dilində  «Vodənoy  orex»  adlanır.  Şarşəkilli  bozumtul  kökləri  ilə  su 

hövzəsinin  dibinə,  orada  toplanan  lilə  bərkiyir  və  ya  sərbəst  üzür.  Meyvəsi  uzun  müddət  suda 

çürümədən qala bilir. Sufındığı qiymətli qida bitkisi kimi insanlara qədim dövrlərdən məlumdur. 

O Cənub-Şərqi Asiya və Mərkəzi Afrika ölkələrinin əhalisi tərəfindən  qida kimi istifadə olunur. 

Dərman və boya bitkisi kimi də faydalıdır. Sufındığının toxumlarının tərkibində 15% zülal, 7,5% 

yağ,  52%  nişasta,  3%  şəkər  və  22,5%  su  vardır.  Meyvələrindən  hazırlanmış  undan    çörək 

hazırlanır. Azərbaycan florasında Hirkan sufındığının növü mə-lumdur. 

Sugülü-  Sugülüçiçəklilər  fəsiləsinə  aid  olan  çoxillik  bitkidir.  Bitki  latın  dilində  «Lemna» 

adlanır. Lüğəti mənası limne-bataqlıq, göl deməkdir. Rus dilində «Rəska» adlanır. Azərbaycanda 

demək olar bütün rayonlarda, arandan orta dağ qurşağınadək durğun və sakit axan sularda geniş 

yayılmışlar. Azərbaycan florasında 3 növü məlumdur. 

Suincilosu-  Qaymaqçiçəklilər  fəsiləsinə  aid  olan  çoxillik  ot  bitkisidir.  Bitki  latın  dilində 

«Batrachium»,  rus  dilində  «Vodənoy  lötik»,  «Şelkovnik»  adlanır.  Bitkiyə  respublikanın  əksər 

rayonlarında arandan  yuxarı  dağ  qurşağınadək  dayaz  və  sakit axan  sularda,  göllərdə,  şoran  sulu 

axmazlarda rast gəlinir. Akvariumda becərilə bilər. Mal-qara üçün yem bitkisi kimi də faydalıdır. 

Azərbaycan florasında 3 növü məlumdur. 

Suqouxlucası-  Kərəvüzkimilər  (Çətirçiçəklilər)  fəsiləsinə  aid  olan  çoxillik  bitkidir.  Bitki 

latın  dilində  «Hydrocotyle»  adlanır.  Lüğəti  mənası  hydor-su,  kotyle-kasa  deməkdir.  Rus  dilində 

«Hitolistnik» adlanır. Onlar Lənkəran ovalığında, rütubətli yerlərdə və bataqlıqlarda yayılmışdır. 

Azərbaycan florasında 2 növü vardır. 

Suluf (bax: Quşdarısı) 

Sumaq-  Sumaqkimilər  fəsiləsinə  aiddir.  Bitki  latın  dilində  «Rhus»,  rus  dilində  «Sumax» 

adlanır.  Sumağın  yarpağında  33%-ə  qədər  aşı  maddəsi  vardır.  Əhali  sumaqdan  müxtəlif  milli 

xörəklərin  hazırlanmasında  və  yeyinti  sənayesində  ədviyyat  kimi  istifadə  edir.  Turşməzə  tamı 

vardır. Meyvəsindən xalq təbabətində çay  kimi dəmləyib  ishala və dizenteriyaya qarşı işlədilir. 

Elmi  təbabətdə  ondan  duru  ekstrakt  hazırlayıb  hipertoniyada,  eləcə  də  şəkər  xəstəliyi  zamanı 

içirlər. Xüsusən Şəki sumağı ən yaxşı sumağ hesab olunur. Onu süfrəyə qoyub, doğranmış soğan, 

salat,  duru    xörəklərin  üzərinə  və  s.  üzərinə    bir  çimdik  (çay  qaşığının  onda  biri)  tökürlər. 

Azərbaycan florasında bir növ sumaq-AĢı sumağı yayılmışdır. 

Suoxu- Suoxuçiçəklilər fəsiləsinə aiddir. Bitki latın dilində «Butomus», rus dilində «Susak» 

adlanır. Yarpaqlarından zənbil, həsir və s. toxunur. Kökümsovu və toxumları dərman bitkisi kimi 

sərinləşdirici,  dərinin  yumşaldılmasında  və  s.  istifadə  olunur.  Azərbaycan  florasında  Çətirvari