Улугбек мби doc


-rasm.   Karadrina qurtlari



Yüklə 1,57 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə18/46
tarix02.01.2022
ölçüsü1,57 Mb.
#39646
1   ...   14   15   16   17   18   19   20   21   ...   46
bodring zararkunandalari va ularga qarshi kurash choralari

2.9-rasm.   Karadrina qurtlari. 

Ko’payib  ketgan  yillari  yo’llarda,  ariq  va  dalalarda  to’da-to’da  bo’lib 

harakatlangan  va  beda  bor  joylarda  bedaga  zarar  keltirgan.  Kuchli  zararlangan 

beda  o’rib  olingach,  g’o’zaga  ko’chish  hollari  ham  yuz  berishi  mumkin  ekan. 

Jazirama,  issiq  vaqtlarda  yer  betiga  tushib,  tuproq  yoriqlari  yoki  kesak  ostiga 

yashiringan. Qurtlarning bu xususiyati ularga qarshi kurashda “aldamchi yem” dan 

PDF created with pdfFactory Pro trial version 

www.pdffactory.com



 

32

foydalanish imkonini beradi.  



Qurtlar  16-22  kunda  6  yoshga  to’ladi  va  o’simliklardan  yerga  tushgan. 

Tuproqda  5-15  sm  chuqurlikda  “belanchak”  ichida  g’umbakka  aylangan. 

G’umbakning uzunligi 10-15 mm, sarg’ish-qo’ng’ir bo’lib, qorin qismining oxirida 

ikki tomonga ayrilgan ikkita kichik tikanchasi bor bo’lar ekan. 8-10 kun davomida 

g’umbaklik davrini o’tagan. Karadrina O’zbekistonda 6  martagacha avlod bergan, 

bir avlodi 30 kunga qadar  rivojlangan. Zararkunandaning qishki  uyqudan chiqqan 

kapalaklari  2000  tagacha,  keyingi  bo’g’in  kapalaklari  esa  300  dan  600  tagacha 

tuxum qo’ygan.  

Zararkunanda  har  4-5  yilda  to’satdan  ko’payib  ketar  ekan.  Bunday  havfli 

ko’payish  respublikamizda  1964,  1969,  1972  yillari  kuzatilgan  bo’lsa,  so’nggi 

marta  1998  yilda  qayd  etilgan,  hozirda  esa  zararkunanda  depressiya  holatida 

ekanligi  xabar  qilinmoqda.  Karadrinaning  doimiy  ko’payish  o’choqlari 

Qoraqalpog’iston  Respublikasi,  Xorazm,  Qashqadaryo  va  Buxoro  viloyatlari 

hisoblangan.  Zararkunanda  dipressiya  davrida  bedada,  no’xatda,  pechakda, 

sho’rada va boshqa o’simliklarda rivojlangan.  

Karadrina 

g’umbaklik 

davrida 


qishlaydi, 

S.N.Alimuhamedov 

va 

Sh.T.Xo’jayev      kuzatuviga  qaraganda  ba’zan  kapalaklik  davrida  ham  qishlashi 



mumkin ekan.  

Karadrina  kapalagining  (bo’sag’a  harorat  +10

S)  bahorda,  samarali 



haroratlar  yig’indisi  180

0

  S  ga  yetganda  uchishi  eng  ko’p  miqdorda  bo’lgan. 



Zararkunanda ko’payib ketgan yillarda bu hodisa 15-20 kun davom etgan. 

Zararkunandaning  bir  avlodini  rivojlanishi  uchun  samarali  haroratlar 

yig’indisi  350  gradus    bo’lishi  kerak  ekan.  Bunda  hisoblash  ishlari  samarali 

haroratlar  yig’indisi  220

0

  S  ni  ko’rsatgan  oy  va  kundan  boshlangan.  Har  bir 



yig’ilgan 350

0

 S yangi bo’g’in boshlanganidan darak berar ekan. 



 Karadrinaning  so’nggi,  beshinchi  avlod  kapalaklari  10  kunlik  o’rtacha 

harorat  13,5

0

  S  dan  yuqori  darajada  uchayotgan  bo’lsa,  karadrina  ko’payishini 



davom  ettirayotganligidan  dalolat  bergan.  Bu  avlod  tuxumi,  qurti,  g’umbagi  va 

kapalaklari  qishki  uyquga  tayyor  emasligi  aytilgan.  Chunki  ular  qishning  sovuq 

kunlariga bardosh berolmay, qirilib ketgan va kelgusi yilda ularning havfli miqdori 

kutilmagan.  Agar karadrinaning 6  yoki  5 avlodi kapalaklari  uchayotgan 10 kunlik 

o’rtacha havo harorati 13,5

S dan past darajani ko’rsatsa, ular qishga hozirlik ko’ra 



boshlashi aytilgan. Ular qishdan omon chiqqan  va zararkunanda  miqdorini keskin 

ko’payishi kuzatilgan. 

       Karadrinaga  brakonidlar,  taxin  pashshalari,  xonqizi,  trixogramma,  oltinko’z, 

orius  qandalasi  katta  qiron  keltirgan.  Shuningdek,  uning  kamayishiga  chumoli  va 

qushlar ham sabab bo’lar ekan. Karadrina kapalaklari ommaviy tusda tuxum qo’ya 

boshlagan  va  dastlabki  qurtlar  paydo  bo’lgan  davr,  unga  qarshi  kurash 

boshlashining  aniq  muddatidir.

 

Karadrina  tuxumini  rivojlanishi  yozda  2-5  kun, 



kuzda va bahorda 7-10 kun davom etgan. 

Keyingi yillarda (2008-2011yy.) karadrina nafaqat ochiq maydonlarda balki, 

issiqxonalarda  ham  rivojlanib  bodring  o’simligiga  zarar  yetkazayotganligi 

PDF created with pdfFactory Pro trial version 

www.pdffactory.com



 

33

kuzatilgan. Bunday  holatlar Toshkent viloyatining Zangiota tumanidagi “Qo’yliq” 



agrofirmasida  va  shu  tumanning  “Qorasuv”fermerlar  uyushmasiga  qarashli 

issiqxonalarda  hamda  ToshDAUning  o’quv-tajriba  xo’jaligi  issiqxonasida  

kuzatilgan.  Shu  sababli  biz  issiqxonalardagi  bodring  o’simligida  karadrinaning 

rivojlanish  bioekologiyasini,  dinamikasini  va  fenologik    rivojlanishini  o’rgandik  ( 

3.10-rasm).  

Issiqxonaga  kuzda  bodring  ekilgandan  so’ng  karadrina  kapalaklarini 

tashqaridan uchib kirishi va tuxum qo’yishi sentyabr oyining birinchi o’n kunligida 

kuzatilgan.  Tuxumdan  qurtlarning  chiqishi  esa  shu  oyning  2-chi  o’n  kunligiga 

to’g’ri  kelgan.  Qurtlari  30-35  kun  davomida  rivojlanib  bodring  o’simligiga  katta 

zarar yetkazgan.   




Yüklə 1,57 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   14   15   16   17   18   19   20   21   ...   46




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin