Unec sabah
Sxem 3.1. Riskin azaldılması yolları
Yüklə 0,82 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Sxem 3.1. Riskin azaldılması yolları
məlumatları əsasında müəllif tərəfindən tərtib olunmuşdur. Sxem 3.1-dən də göründüyü kimi, riskin tazaldılması yollarının əsasında iki əsas metod vasitəsilə həyata keçirilir ki, bunlardan da birincisi risklərin aradal qaldırılması, digəri isə risklərin azaldılması üsullarının təmin olunmasıdır. Risklərin aradan qaldırılması prosesi də Risklərin azaldılması yolları Risklərin aradan qaldırılması Riskdən qaçmaq
Riskin ötürülməsi Riskin saxlanılması Risklərin azaldılması Limitləşdirmə Diversifikasiya Sığorta və özünü sığorta Xəcirləmə
50
üç formada təzahür edir. Həmin formalar isə riskdən riskdən qaçmaq, riskin saxlanılmasının təmin olunması və eləcə də riskin ötürülməsinin təmin olunmasıdır. Risklərin azaldılması üsulunun əsasında isə diversifikasiya, limitləşdirmə, sığorta və özünüsığorta və xəcirləmə kimi proseslər dayanır. İndi isə xərclərin azaldılmasının qeyd olunan növlərinin təhlilini həyata keçirək (Altman, 1997: 12): Diversifikasiya dedikdə, müxtəlif fəaliyyət növləri üzrə kapitalın bölüşdürülməsi zamanı yarana biləcək risklərin bir hissəsinin azaldılması prosesi başa düşülür. Limitləşdirmə dedikdə, bankın risk xərclərinin son həddi başa düşülür. limitləşdirmə elə xərclər kateqoriyasına aiddir ki. bu xərcləri banklar hiss etməyə də bilər. başqa sözlə desək, kifayət qədər az olan xərclərdir.
Özünüsığortalama dedikdə isə bankların sıöortalanmaqdan özünüsığortalamağa keçməsi prosesinin icrası başa düşülür ki. bu zaman da sığortalanmaq haqqlarının azalması prosesi baş vermiş olur. Xəcirləmə dedikdə isə, uzunmüddətli dövrlərdə məhsulların göndərilməsini, satışını nəzərdə tutan istənilən mal- materialların qiymətlərinin əlverişsiz risklərinin sıöortalanması prosesi başa düşülür.
51
NƏTİCƏ Hər bir bankın fəaliyyətinin əsasında bank fəaliyyəti zamanı yaranmış və yaxud da yarana biləcək risklərin müəyyən olunması və eləcə də həmin risklərin düzgün idarə olunmasının təmin olunmasıdır. Risklərin idarə edilməsi prosesi kifayət qədər nəzəri və mürəkkəb proses olmaqla yanaşı, eyni zamanda da müəssisənin dayanıqlı fəaliyyəti baxımından kifayət qədər aktual prosesdir. Bu baxımdan da hər bir bank öz fəaliyyətində mövcud risklərin müəyyən olunması, həmin risklərdən sığortalanmaq, bu risklərin maliyyə xarakterli təsirlərini aradan qaldırmaq, bir sözlə isə bankların fəaliyyərində risklərin idarə edilməsinin təmin edilməsi prosesi öz aktuallığını qoruyaraq saxlamaqdadır. Müasir maliyyə-kredit sisteminin əsasında dayanan əsas anlayışlardan biri də bank riskləridir. Bank risklərinin mövcud olması hər bir bankın fəaliyyətində mühim əhəmiyyət kəsb edən məsələlərdən biridir. Bank riskinin yüksək səviyyədə olması bankların gələcək dövrlərdə fəaliyyətinə əhəmiyyətli dərəcədə öz təsirini göstərir. Bu baxımdan deyə bilərik ki, hər cür kommersiya bankı öz fəaliyyətində bank risklərini analiz etməli, həmin risklərin indiki və gələcək dövrlərdəki nəticələrini analiz etməlidirlər. Risklərin idarə olunması dedikdə. elə risk forması başa düşülür ki. həmin risk son nəticədə müəssisəyə, daha da konkretləşdirsək banka mənfəət gətirməyə imkan versin. Risklərin idarə olunması hər bir bankın qarşısında dayanan əsas məsələlərdən biridir. Banklarda risklərin idarə olunması müxtəlif proseslərin vəhdətindən ibarətdir. belə ki, həmin proseslərə aşağıdakıları aid etmək olar: Risklərin müəyyənləşdirilməsi; Risklərin qiymətləndirilməsi; 52
Risklərin ölçülməsi; Risklərin tənzimlənməsi. Yuxarıda dediklərimiz əsasında belə bir nəticəyə gələ bilərik ki, risklərin idarə olunması proseduru dörd əsas həlqəni əhatə edən prosesdir. belə ki, risklərin idarə olunması prosesi risklərin müəyyənləşdirilməsi ilə başlayır, daha sonra müəyyənləşdirilmiş risklərin qiymətləndirilməsi prosesi həyata keçirilir. Mövcud risk dərəcələrinin qiymətləndirilməsinin nəticəsindən asılı olaraq risklərin ölçülməsi də həyata keçirilir. Bank risklərinin ölçülməsinin nəticəsi olaraq isə həmin risklərin tənzimlənməsi, eyni zamanda da hansı alətlər vasitəsilə tənzimlənməsi prosesi xüsusilə fərqləndirilir. Banklar öz fəaliyyətlərinin düzgün qiymətləndirilməsində özlərinin stress-test modellərini yaratmalı və bu modelə uyğun olaraq bankın qarşılaşa biləcəyi hər hansı bir problemi, risk amillərini müəyyən etməlidir. Stress-testlər hazırlanarkən istifadə olunan bütün məlumatların mötəbərliliyi və eləcə də aktuallığı qiymətləndirilməli və əhatəli şəkildə təhlil olunmalıdır. Eyni zamanda da stress-testlər hazırlanarkən “ən yaxşı”, “ən pis” və “ehtimal olunan” bütün ssenarilər nəzərdən keçirilməli, hər bir ssenari üçün ayrılıqda götürülmüş şoklar müəyyən edilməlidir. Azərbaycan Respublikasında fəaliyyət göstərən bankların fəaliyyətinin tənzimlənməsində nəzarəti Azərbaycan Respublikasının Mərkəzi Bankı
həyata keçirir. Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasına əsasən, Mərkəzi Bank dövlətin çox müstəsna mülkiyyətindədir. Mərkəzi Bank kommersiya xarakteri daşımır, o, yalnız bankların normal fəaliyyətinin təminatçısı, eyni zamanda da bankların fəaliyyətinin tənzimlənməsində çıxış edir. 53
Hər bir kommersiya bankının ən mühim vəzifəsi rentabelli fəaliyyət göstərərək vermiş olduğu xidmətin müqabilində qazanc əldə etməsidir. bu baxımdan da hər bir bank, xüsusilə də kommersiya bankları öz fəaliyyətlərində risklərin idarə edilməsi mexanizminin təkmilləşdirilməsinə, bankların fəaliyyəti dövründə məruz qala biləcəkləri potensial risklərin azaldılması sahəsində tədbirlərin həyata keçirilməsini əsas götürür. Bankların fəaliyyətində risklərin idarə olunması proseslərin təkmilləşdirilməsi ilə əlaqədar həyata keçirilən əsas tədbirlərdən biri də risklərin idarə olunması üzrə müvafiq strategiyaların hazırlanması, eyni zamanda da bankların maliyyə bazarına təqdim etmiş olduğu yeni xidmətlərin həmin bankın strategiyasına uyğunluğunun müəyyən olunmasıdır.
|