Derecel‹ hassas döKÜm yüzey kal‹tes‹ ve boyutsal hassas‹yet

2.3.5. Model A¤ac› Tasar›m› ve Yap›m›
Mümkün oldu¤u kadar benzer flekilde boyutta ve a¤arl›kta olan modeller ayn› a¤aca dizilmelidir. ‹nce
ve kal›n modeller ayn› model a¤ac›na yerlefltirilmemelidir. Döküm s›cakl›¤› ince parçalar› tam
doldurabilmek için yüksek tutuldu¤unda kal›n parçalar çok iyi ç›kmayacakt›r.
Farkl› kal›nl›kta parçalar ayn› a¤aca beraber dizilece¤i zaman hafif olanlar a¤ac›n üst k›s›mlar›na
yerlefltirilmelidir, çünkü bu k›s›mda bas›nç yolluk a¤z›na göre daha yüksektir.
Ana yolluk ile ara yolluk aras›ndaki ba¤lant›lar düzgün ve iyi doldurulmufl olmal›d›r. Ba¤lant› noktalar›nda
daralmadan kaç›n›lmal›d›r.
Geleneksel olarak ana yolluk ile ara yolluk aras›ndaki aç›n›n 45-60° olmas› tavsiye edilir. Son zamanlarda
ise statik vakum dökümlerde 70-80° gibi daha genifl aç›lar önerilmektedir. Yap›lan en son araflt›rmalarda
en iyi sonuçlar›n modellerin ana yollu¤u dik olarak kaynat›ld›¤› zaman al›nd›¤› rapor edilmifltir. Bu
flekilde iki avantaj birden sa¤lanm›fl olur; yönlenmifl kat›laflma daha fazla desteklenerek çekme bofllu¤u
oluflumu ihtimali azal›r ve kal›p bofllu¤undan gaz ç›k›fl› kolaylafl›r, çünkü derecenin d›fl›na ulaflabilmek
için gaz daha ince bir kal›p katman›ndan geçecektir. Bu flekilde hapsolmufl gaz›n sebep oldu¤u gaz
bofllu¤u oluflumu azal›r.
Kauçuk altl›k model a¤ac› yap›m› için bafllang›ç noktas›d›r, dikkatle seçilmesi gerekir. Ço¤unlukla
kauçuk altl›k döküm a¤ac›n›n taban›ndaki yolluk a¤z›n› oluflturur.
Altl›¤›n temiz olmas› ve kal›p malzemesi art›¤›n›n bulunmas› gerekir. Kullan›lm›fl kal›p malzemesi
art›klar› yeni dökülecek kal›b›n prizlenme süresini önemli ölçüde de¤ifltirebilir.
Yolluk a¤z› koni fleklinde olan kauçuk altl›klar, yar›m küre fleklinde olanlara göre daha çok tercih
edilir. Yar›m küre fleklindeki yolluk a¤z› bas›nç kayb›na ve türbülansa neden olabilir. Altl›¤›n merkezindeki
ana yollu¤un geçti¤i k›s›m afl›nm›fl olursa kal›pta o bölgede istenmeyen bir basamak oluflabilir, bu
durumda da bas›nç kayb› ve türbülans oluflabilir. Dökümhanelerde kullan›lan her altl›¤a bir kod
numaras› verilir ve a¤›rl›¤› kaydedilir.
Ana yolluk yap›m›nda model mumlar›na göre daha düflük ergime noktal› bir mum kullan›lmas› daha
uygundur. Bu flekilde mum almada ana yolluk ilk olarak erir ve model mumlar› erimeye bafllad›¤›nda
kal›p içerisinde gerilme oluflumu engellenir.
Hafif konik ana yolluklar standart silindirik olanlara göre tercih edilir. Koniklik daha iyi bir ›s› dengesi
sa¤lar; kat›laflma a¤ac›n tepesinden (küçük çapl› k›s›mdan) taban›na do¤ru ilerleyerek yönlenmifl
kat›laflma sa¤lanm›fl olur. Çekmeden dolay› oluflacak gözeneklilik tehlikesi de azalt›lm›fl olur.
Her durumda ana yollu¤un kesit alan› dikkatli bir flekilde belirlenmelidir, çünkü bu a¤ac›n ölçülerine
ve dökülecek parçalar›n boyutlar›na ve flekline ba¤l›d›r. fiekil 2. 4'te Kauçuk tabana yerlefltirilmifl bir
mum a¤ac› derecesi ile birlikte görülmektedir [11].

---

29
Hassas Döküm Yöntemi