T una b ulgar t ürkleriNİN

Prens  

C 

CB 

AH 

AHB 

---

T u n a   B u l g a r   T ü r k l e r i n i n   D i l i   v e   K ü l t ü r ü   Ü z e r i n e  

|  165  

 

Avitohol 

300 

300 

0 

20 

İrnik 

150 

130 

300 

320 

Gostun 

2 

1 

450 

450 

Kurt 

60 

60 

452 

451 

Bezmer      

3 

4 

512 

511 

Yesperih 

61 

64 (61) 

515 

515 

Tervel 

21 

18 (21) 

576 

579 (576) 

Tvirem 

28 

27 

597 

597 

Sevar 

15 

16 

625 

624 

Kormisoş 

17 

15 

640 

640 

Vineh 

7 

9 

657 

655 

Telets 

3 

4 

664 

664 

Umor 

<1 

-- 

667 

668 

Elde ettiğimiz verileri Hıristiyan takvimi ve Çin kronolojisi ile ilişkilendirebiliriz. 

Bilindiği gibi Omurtag Han, Preslav şehrini 15 indikt yılında (Bizans sayımına göre I. 

IX.  821 -  31.  VIII.  822  yıldır)  kurmuştur.  Ya  da Grek  harflerle  yazıldığı  gibi,  Bulgar 

takvimine göre сıгорелем (~sigorelem) yılında kurmuştur. Listede Prens Vineh’in yılı - 

шегор алемъ (~şegor âlem); yani Preslav şehri kuruluş yılından tam döngü 60 yıl (veya 

en  kötü  ihtimal  ile  2x60  yıl) fark  ediyor.  İlk  tahminimizin  en  olası  olduğunu  kabul 

ediyoruz.  Demek  ki,  Hıristiyan  kronolojisine  göre  prensler  tahta  aşağıdaki  yıllarda 

çıkmışlardır (Gerard’a göre bu yıllar parantez içerisinde verilmiştir): 

Avitohol - 126; İrnik - 426; Gostun - 556; Kurt - 557 (584-629); Bezmer - 617 

(642-646); Yesperih - 621 (645-701); Tervel - 685 (682) (701-718); Tvirem - 

703; Sevar - 730 (725-739); Kormisoş - 746 (739-756); Vineh - 761 (756-761); 

Telets - 770 (760-764); Umor - 774 (766). 

[30’lu yıllarda Kubrat (“toplayıcı”) Azak Denizi havzasında (Onogurlar?) Büyük 

Bulgarya’yı kurar. Bu devletin kalıntıları, VII. yüzyılda Hazarların darbesiyle tama-

men yıkılır (Svod II: 238/30). VI. yüzyılın 50’li yıllarında Avarlar, Azak Denizi havza-

sındaki Bulgar birliğini yenerler (ibid., s. 196/111). 558-559 yıllarında Hunlar (Bulgar 

veya Kuturgur Yazıtlarına göre) Slavlarla birlikte Tuna Nehrinden (ibid., s. 290/1, 3) 

geçmişler.  Kuturgurların  hükümdarı  Zabergan’ın  ordusu  da  Selanik  Krallığı’na  ya-

kın bölgelerden geçmişler (ibid., s. 184/7). 

O zamanlarda Avarlar ve Bizans arasında diplomatik ilişkiler kurulmuştur (ibid., 

c. 186/18). 617 yılında Avarlar, Balkanları işgal etmiş ve Selanik Krallığı’nı kuşatmış-

tır (ibid., s. 83/1, 197/120). 618 yılına gelince Bulgarlar, Balkanlarda aşağı yukarı 50 yıl 

yaşamıştır (ibid., s. 200/149). 626 yılında Bulgarlar, Avar ve Slavlar ile birlikte Kons-

tantinopolis  kuşatmasına  katılmıştır  (ibid.,  s.  72/4).  679-680  yıllarında  Asparuh’un 

Bulgarları,  Avarları  yerinden  etmeyi  başarmıştır  (ibid.,  238/25).  650-660  yıllarında 

Asparuh Tuna Nehri’nin aşağılarında görülmüştür (ibid., 238/25). 680 yılında Bulgar-

---

166  | 

O .  A .   Mud ra k    /   G a z i  T ü rk i y a t ,  G üz  2 0 1 4 / 1 5 : 1 5 5 - 1 7 4  

 

lar,  Frakya’ya  saldırmıştır  (ibid.,  s.  312/274).  680-681  yıllarında  Asparuh  ve  Bizans 

arasında  barış  antlaşması  imzalanmıştır  (ibid.,  s.  241/65).  682  yılında  Kuver’in  Bul-

garları,  Makedonya  topraklarındadır  (ibid.  316,  s.  334).  688  yılında  II.  Justinianos, 

Slav  ve  Bulgarlara  karşı  savaşmıştır  (ibid.,  s.  316/333).  702  yılından  itibaren  tahta 

Tervel  geçmiştir  (ibid., s.  317/351).  705  yılında  Bulgarlar  ve Tervel  Han,  II.  Justinia-

nos’un  tahta  geri  çıkmasına  yardımcı  olmuştur  (ibid.,  s.  317/352).  Tvirem  “ikinci” 

demektir,  bu  durumda  bu  “İkinci  Tervel”dir.  718  yılında  Artemiy,  Tervel’i  ziyaret 

etmiştir (ibid., s.  243/88).  759  yılında  V. Justinianos, Makedonya’ya  savaşa  gitmiştir 

ve  yerli  Slav  ve  Bulgarları  kendine  bağlamıştır.  V.  Justinianos,  760  yılında  Bulgari-

ya’ya karşı savaşmıştır ve V. Justinianos ordusu mağlubiyeti yaşamıştır (ibid., s 318/ 

361-369).  761-763  yıllarında  iç  savaşlardan  kaçan  Slavlar,  Anadolu’ya  yerleşmiştir 

(ibid. 244/96). 763 yılında Bulgar ve Slavlardan oluşan  Telets ordusu, V. Konstantin 

ile  savaşmıştır,  çatışmada  Telets  yenilmiştir.  Telets,  bundan  önce  kağan  değil  de 

Bulgarların  efendisi  olarak  bilinirdi  (ibid., s.  245/100,  319/380-384).  764  yılında  “Pa-

gan”, Bulgariya’nın efendisi, V. Konstantin’e elçi göndermiştir. V. Konstantin’de ise 

taht adayı, Sabin vardır (ibid., s. 319/386, 387). 767 yılında Kağan (adı geçmemiştir) 

ile barış anlaşması imzalanmıştır (ibid., s. 246/110). 768 yılında Telerig Han Bulgari-

ya’nın  hükümdarı  olmuştur  (ibid.,  s.  321/403).  774  yılında  Bulgar-Bizans  kavgası 

başlamış ve V. Konstantin, Varna’ya kadar varmıştır (ibid., s. 193/76, 321/400,404)]. 

Bu  bilgileri,  Bulgarların  vaftiz  etme  yıllarında  da  bulmak  mümkündür.  Bunun 

hakkında 

“Arianlara 

karşı 

dört 

kelime”den 

söz 

edilir: