Dərs vəSAİTİ Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi Elm və

Son 5 ildə Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham  Əliyevin apardığı siyasət Azərbaycan 
dövlətinin möhkəmləndirilməsinə, iqtisadi gücünün artmasına, davamlı və dayanıqlı inkişafın uzun illər 

---

15 
 
təmin edilməsinə yönəldilmişdir. Bizə yeni uğurlar gətirən bu strateji xətt təkidlə  və ardıcıllıqla həyata 
keçirilir. Beş il tarix üçün bir andır. Ancaq Azərbaycan dövləti, onun prezidenti İlham Əliyev üçün bu 
beş il özünüsübut və özünütəsdiq illəri oldu, qloballaşan dünyada Azərbaycanın inamla inkişaf etdiyi illər 
oldu.  
Azərbaycan torpaq-hüquq münasibətləri tarixini araşdırarkən xalqımızın dövlətçilik ənənəsi kimi torpaq-
hüquq münasibətləri tarixi də çox zəngin keçmişə malik olduğunun  şahidi oluruq. Göründyü kimi bu 
münasibətlər ictimai şüurun ayrıca bir istiqaməti olsa da bütün başqa münasibətlər kimi bütövlükdə ictimai 
şüurun tərkib hissəsi olaraq onunla birlikdə təkamül etmiş və bu gün də bu proses davam etməkdədir. Keçilən 
bu kəşməkəşli tarixi yola diqqətlə nəzər saldıqda iki mühüm cəhəti ayırmaq olar:  
1) xalqımızın keçdiyi torpaq-hüquq münasibətləri tarixi bəşəriyyətin keçdiyi analoji yolun bir hissəsi kimi 
dünyanın ən qədim xalqlarının keçdiyi oxşar tarixi yol olub, müasir sivilizasiyanın formalaşmasında öz rolunu 
oynamışdır;  
2) vətənimizin coğrafi mövqeyi, xüsusən də onun şərq və qərb sivilizasiyalarının qovşağında yerləşməsi, 
xalqımızın azadlıq sevərlik ruhu və  təslimçiliklə barışmaması  bəşəriyyətin keçdiyi müxtəlif ictimai-iqtisadi 
formasiyalarda başqa sahələrdə olduğu, kimi torpaq-hüquq münasibətləri tarixində özünəməxsusluğunu 
saxlamışdır. Beləki, torpağına bağlılıq bütün tarixi dövrlərdə mövcud olmuş müxtəlif hakimiyyət formalarının 
həyata keçirdiyi aqrar islahatların nə dərəcədə uğurlu olması, həmin hakimiyyətdə siyasi sabitliyin və onun daha 
uzunömürlü olmasının əsas şərti kimi özünü göstərir.  
Xalqımızın torpaq-hüquq münasibətləri tarixinin araşdırılması  həm də hazırkı müstəqilliyimizin bizə 
hansı çətinliklər hesabına başı gəldiyini dərk etməyə, müstəqil respublikamızın 1995-ci ildən həyata keçirdiyi 
aqrar islahatların tarixi zərurətdən doğduğuna və onun ölkəmizdə siyasi sabitliyin qarantı olduğuna bir daha 
inandırır. 
    -  Azərbaycan xalqının torpağa bağlılığı bütün tarixi dövrlərdə onun dövlətçilik tarixində mövcud olmuş 
müxtəlif hakimiyyət formalarının həyata keçirdiyi aqrar islahatların uğurluluq dərəcəsinin həmin hakimiyyətdə 
siyasi sabitliyin və bu hakimiyyətin daha uzunömürlü olmasının əsas şərti kimi özünü göstərir. Torpaq-hüquq 
münasibətlərinin bütün tarixi dövrlərdə öyrənilməsi xalqımızın böyük dövlətçilik  ənənəsindən yararlanaraq 
gələcəkdə öz aqrar siyasətimizi formalaşdıran zaman keçmişin dərslərini unutmamalı, orada yaxşı  nə varsa 
götürməli, mülkiyyətə meyillik və s. səhvləri təkrar etməməlidir.  
 

---

16