Microsoft Word navoiy gazallariga sharhlar lotin ziyouz com doc
Yüklə 289,83 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
www.ziyouz.com kutubxonasi
42 matn bo‘yicha aniqladik. Alisher Navoiy g‘azallariga sharhlar
www.ziyouz.com kutubxonasi 43
«PARIM BULSA UCHUB QOCHSAM...»
Qanotim kuysa uchmoqdin, yugursam to hayotim bor. Chiqib bu dayrdin Isog‘a nechun hamnafas bo‘lmay, Bihamdillah, tajarrud birla himmatdin qanotim bor. Xaloyiq suhbatidin ming g‘amim bordurki, muft o‘lg‘ay, Agar ming jon berib bilsamki, bir g‘amdin najotim bor. Chekib ag‘yordin yuz javru tortib yordin ming g‘am, Ne o‘zga xalqdin g‘ayrat, ne o‘zimdin uyotim bor. Kechib ko‘zdin yozay bir xatki, dahr ahliga ko‘z solmay, Bu damkim ko‘z savodidin qaro, ko‘zdin davotim bor. Tilar ko‘nglum qushi anqodin o‘tgay nari yuz vodiy, Muningdek sayr etarga Qofdin ortuq sabotim bor. Navoiy, bilki, shah ko‘ngli manga qayd o‘lmasa, billah, Agar kavnaynga xoshok chog‘lig‘ iltifotim bor.
Har qanday ulug‘ san’atkorning she’rida so‘z uning o‘zi aks ettiripshi istagan fikr va tuyg‘udan bir necha hissa ortiq ma’nolarni ifodalaydi. Shuning uchun haqiqiy she’rning g‘oyaviy-badiiy tarkibida hamisha nimalardir sir bo‘lib, allaqanday ma’no gavhari yashirinligicha qolaveradi. Eng zukko she’rshunosning ham tahlil imkoniyati cheklangan. Chunki u har qancha urinmasin, so‘zning majoziy mohiyatini barcha rang, ohang tovlanishlari bilan idrokdan o‘tkaza olmaydi. Birdaniga bir necha ramziy mazmunlarni tarkibiga birlashtira olgan she’r — chinakam she’r. Navoiyning g‘azali shu da’voning yorqin isbotidir. Uni o‘qigai bugungi o‘quvchi qanday xulosalarga keladi. Taxminan bunday: Shoirni «ulus» juda bezdirgan ekan-da, qanot chiqarib qochishni ko‘zlabdi. Shoh unga iltifot ko‘rsatganida, balkim u «xaloyiq suhbatidin mint g‘am»ga giriftor bo‘lmasmidi. Bunga sabab o‘sha jaholatli zamon, adolatsiz feodal tuzum va h. k. G‘azalning shaxs va zamon o‘rtasidagi ziddiyatlardan mulohaza qo‘zg‘agani yaxshi, albatta. Lekin bu shoirning qo‘liga qalam tutqazgan asosiy dard yoki bosh maqsad emas. Turkiy tasavvuf she’riitining buyuk vakili Yunus Emro husni mutlaq oshiqlari tilidan:
—deb aytgan. Ilohiy «muhabbat bahrining g‘avvosi» bo‘lgan yurak faqat tavhid zavqiga muhtojdir. Uni Haqdin boshqa «na borliq», na «yo‘qlik» — hech nima sevintirmaydi. U tahayyul va vahdat mayidan mast, halqu olamdan qochib, «ko‘ngul taxtining shohi»— Haq dargohiga uchmoq shavqida yonadi, Navoiy g‘azalida ham «Man»likdan kechib, «San»likka yuz burgan lirik qahramonning sirli
|