Dəηətdəməx`//Diηətdəməx`. Bu feil Azərbaycan dili şivələ-
rində (Ağcabədi, Qazax, Tovuz, Çənbərək) “diqqətlə baxmaq, gözünü
zilləməк” mənalarını ifadə edir: İçəri gəlsəηə, niyə çöldə diηətdi:rsən
(Çənbərək) (7, 126, 135).
Türk ədəbi dilində dеnеtlеmе sözü “yoxlamaq; təftiş еtməк” mə-
nasında işlənir: Dîvân- ı Beytülmal (Hazîne Bakanlığı), devletin gelir
ve giderlerini denetleyerek dengede tutmaya çalışıyordu (Ahmet Ka-
baklı) (68, 665).
Qədim türk dili abidələrində “diqqətlə baxmaq, müşahidə etmək”
mənalarında deηemek, diηemek leksik vahidləri işlənib (103, 64).
Diηməx`. Azərbaycan dilinin Gədəbəy, Qazax şivələrində “ara
vermək, kəsmək” mənasında işlənir: Yel diηdi (Qazax); Yağış diη-
disə, dura:η, tüşə:η yola (Gədəbəy) (7, 135).
Dinmek leksik vahidi türk ədəbi dilində “kəsilmək, durmaq, sona
çatmaq, təsiri qalmamaq: Ağrı dindi, Yağmur dindi; susmaq: Dalga
sesleri dindi; ”rahatlamaq, sakitləşmək” mənalarını ifadə edir (75,
284): Yağmur dindi, hafif bir serinlik var, şuradan açık bir tramvaya
bineriz (Halit Z. Uşaklıgil); Ben kaldım uzaklarda günün sesleri dindi
(Yahya Kemal); Şimdi güzel bir pansuman yaparız, acıtmayız, ilâç ko-
yarız, ağrı diner (Peyami Safa) (68, 716); Dalgalar diniyor (136, 49).
Qədim türk dili abidələrində diηmek leksik vahidi “sakit olmaq,
susmaq” mənalarında işlənib (103, 68).
Dürmək. Bu söz Azərbaycan dilinin İmişli şivəsində “bağlamaq,
düyünləmək” mənasında işlənir: Mı:y bırdan dür, açılmasun (7, 148).
|
