X. Toshmamatov, Sh. Toshboyeva «Miqdoriy analiz» fanidan o’quv-uslubiy

YAKUNIY XULOSALAR 

Miqdоriy аnаlizning kimyoviy metodlari turli-tuman moddalarning tarkibini 

aniqlashga  imkon  beradi.  Lekin  kimyoviy  metodlar  ishlab  chiqarishni  nazorat 

qilishning talablarini ba’zi hollarda qanoatlantirolmaydi. Masalan, tekshirilayotgan 

moddalar tarkibidagi ba’zi bir qo’shimchalarni aniqlashda kimyoviy metodlarning 

sezgirligi  yetarli  darajada  bo’lmaydi.  Bundan  tashqari,  gravimetrik  aniqlashlar 

ko’p  vaqt  talab  qilsa,  titrimetrik  analizlarning  qo’llanilishi  ham  chegarali 

hisoblanadi. Shu sababli, hozirgi davrda analizning yangi, sezgirligi yuqori bo’lgan 

va  tez  bajariladigan metodlarini  yaratishga  e’tibor  berilmoqda.  Bu  jihatdan  fizik-

kimyoviy va fizikaviy metodlar istiqbolli hisoblanadi.  

 

Gravimetrik  analizda  cho’ktirish  usuli  muhim  ahamiyatga  ega.  Bu 

usul  kimyoviy  reaksiya  natijasida  elementni  biror  qiyin  eruvchan  aniq  tarkibli 

birikma  tarzida  cho’ktirib,  hosil  bo’lgan  cho’kma  massasini  aniq  tortishga 

asoslangan.  

 

Gravimetrik  analiz  asosida  modda  tarkibiga  kiruvchi  elementlar  massalari 

nisbatlari doimo bir xilligini ifodalovchi tarkibning doimiylik qonuni va reaksiyada 

---

 

87 

ishtirok  etuvchi  elementlar  massalarining  bir-biriga  nisbati  o’zgarmasligini 

ifodalovchi ekvivalentlar qonuni yotadi.  

Kimyoviy  usullardan  tashqari,  fizik-

kimyoviy  analiz  usullari-elektrogravimetriya  va  termogravimetriya  ham  keng 

qo’llaniladi. Elektrogravimetriya usuli aniqlanayotgan elementli modda eritmasini 

elektroliz  qilish  natijasida  elektrod  yuzasida  ajralib  chiqqan  metalning  massasini 

tortishga asoslangan. 

 

Gravimetrik  analiz  nisbatan  aniq  metod,  lekin  uning  qo’llanilishi 

chegaralangan,  chunki  amalda  erimaydigan  anorganik  moddalarning  soni  ko’p 

emas. Cho’ktiriluvchi sifatida organik moddalarning qo’llanila boshlanishi bu eski 

metodning foydalanish ko’lamini ancha kengaytirdi.   

 

Hajmiy analizning asosiy afzalligi aniqlashlarning tez bajarilishi, ya’ni 

reaktivning  aniq  konsentratsiyali  standart  ishchi  eritmasi  yoki  titrlangan  eritmasi 

bilan reaksiyaga sarflangan hajmi aniq o’lchanadi. 

Titrimetrik  metodning  aniqligi  gravimetrik  metodning  aniqlik  darajasidan 

kamroq bo’lishiga qaramay, uning aniqlik darajasi texnik maqsadlar, shuningdek, 

ilmiy maqsadlar uchun yetarlidir.