6-Ma’ruza Мавзу: suyuq va sochiluvchan moddalar sathini o‘lchash



Yüklə 0,65 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə5/18
tarix02.01.2022
ölçüsü0,65 Mb.
#47244
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   18
6 MARUZA Suyuq va sochiluvchan moddalar sathini o’lchash

6.1–rasm. Texnologik 

apparatlarda ko‘rsatkich 

shishalarni o‘rnatish sxemasi 

 







x

dx

x

S

g

V

g

x

F

0

0



0

)

(



)

(

)



(





   


 

        (6.1) 



bu yerda, ρ

0

 – suyuqlik ustidagi muhit zichligi; g – og‘irlik kuchi tezlanishi; V – qalqovichning 

hajmi;  ρ  –  qalqovich  botib  turgan  suyuqlik  zichligi;  х  –  qalqovich  botgan  qismning  balandligi;  S  – 

qalqovichning ko‘ndalang kesim yuzi. 

Agar qalqovichning ko‘ndalang kesimi S balandligi h bo‘yicha o‘zgarmas bo‘lsa, 

                                         

x

S

g

g

S

F





)

(



0

0





                                  (6.2) 

Suyuqlik ustidagi muhit gaz yoki havo bo‘lsa, ρ

0

=0 va bu holda 



                   

dx

x

S

g

F

x

)

(



0





                                                 (6.3) 

Qalqovichning ko‘ndalang kesimi o‘zgarmas bo‘lsa 

                    



x

S

g

F





                                                     (6.4) 

Qalqovichli sath o‘lchagichlarda doimiy va davriy cho‘kadigan (buykli) qalqovichlar ishlatiladi.  

Doimiy  cho‘kadigan  qalqovichni  sath  o‘lchagichlarda  qalqovichni  yuqoriga  ko‘taradigan 

muvozanatlovchi kuch qalqovich og‘irligiga teng va o‘zgarmas bo‘ladi; 



                F=G=cоnst         

 

 



 

                       (6.5) 

Bundan foydalanib, qalqovichning suyuqlikka botgan qismining balandligini topish mumkin 

const

g

S

G

x





                (6.6) 

Bu  holda  kuchlar  muvozanatini  ta’minlaydigan 

qalqovich suyuqlik sathiga muvofiq siljiydi. 6.3–rasmda shu 

prinsipga 

asosan 

ishlaydigan 

doimiy 

cho‘kadigan 

qalqovichli  sath  o‘lchagichning  oddiy  sxemasi  ko‘rsatilgan. 

Sanoatda  qo‘llaniladigan  ko‘pchilik  sath  o‘lchagichlar  shu 

sxema  asosida  ishlaydi.  Qalqovich  1  roliklar  2  yordamida 

muvozanatlovchi  yuk 3  bilan  elastik tros (po‘lat sim) orqali 

bog‘langan.  Yuk  bilan  biriktirilgan  strelka  shkala  4  ga 

muvofiq suyuqlik sathni ko‘rsatib turadi. 

Qalqovichli  sath  o‘lchagichlar  uchun,  6.3-rasmda 

trosning  taranglik  kuchi  va  roliklardagi  ishqalanishni 

hisobga  olgan  holda,  «qalqovich-tortuvchi  (teskari  yuk)» 

tizimning  muvozanat  holati  quyidagi  tenglama  bilan 

yoziladi: 

G

g

=G

т

 –Sh

1

 ρ

с

 g                                        (6.7) 

  bu yerda, G

т

, G



- qalqovich og‘irliigiga qarshi og‘irlik kuchi (teskari yuk) va og‘irlik кучи; S 

– qalqovich yuzasi; h

1

 – qalqovichning cho‘kish balandligi; ρ

с

  – suyuqlik zichligi

Suyuqlik  sathini  oshishi  qalqovichning  chuqurligini  o‘zgartiradi  va  unga  qo‘shimcha  itaruvchi 

kuch ta’sir etadi. Yuqorida yozilganlar natijasida tenglik buziladi va qalqovich og‘irliigiga qarshi yuk 

toki osilga qalqovich h

1

 balandlikga teglashguncha pastga tushaveradi. 



Bu  o‘lchagichning  asosiy  kamchiligi  –  shkalasining  teskariligi  va  tros  og‘irligining  o‘zgarishi 

hisobga olinmasligi, baland idishlarda hisoblash qiyinligi va hokazo. 

Qalqovichli  sath  o‘lchagichlarning  turli  modfikatsiyalari  mavjud.  Ular  bir-biridan  tuzilishi, 

o‘lchash  xarakteri  (uzluksiz  yoki  qayd  qiluvchi),  masofaga  uzatish  tizimini  (pnevmatik,  elektr  va 

boshqalar) ishlatish shartlari va boshqa xususiyatlari bilan farq qiladi. 

Idishdagi  suyuqlik  sathini  o‘zgarishiga  qarab  qalovichning  siljishini  kamaytirish  maqsadida 

chiziqli tavsifga ega bo‘lgan davriy cho‘kadigan silindrik qalqovichdan foydalanish mumkin.  

Davriy  cho‘kadigan  qalqovichli  sath  o‘lchagichning  ishlash  prinsipi  qalqovich  (buyk) 

massasining  suyuqlikka  cho‘kish  chuqurligiga  qarab  o‘zgarishiga  asoslangan.  Bunday  sath 

o‘lchagichlarning sezgir  elementi og‘ir jism (masalan, silindr), ya’ni idish ichida vertikal osilgan  va 

nazorat qilinayotgan suyuqlikka qisman botirilgan (6.4-rasm) qalqovichdan iborat. Қалқович bikrligi 

S  bo‘lgan  va  qalqovichga  ma’lum  kuch  bilan  ta’sir  etadigan  elastik  ilgakka  mahkamlangan  (6.4-



 

1,2 

 1

 

1,0 

0,8 

0,6 

0,4 

0,2 

 

 2

 

 2

 


Yüklə 0,65 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   18




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin