Dərs vəsaiti ali məktəblərin 050608 "Elektroenergetika mühəndisliyi" ixtisası üzrə
Yüklə 0,99 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
3. Hava xətləri
Açıq havada dayaqlar üzerində izolyatorlar vasitəsilə bərkidilərək naqillə elektrik enerjisinin ötrülməsi və paylanması üçün tətbiq edilən qurğu hava EVX-ləri adlanır. Bu xətlər gərginlik səviyyəsinə görə 2 yerə bölünür: 1. Gərginliyi 1 kV-a qədərolan hava EVX- ləri,
2. Gərginliyi 1 kV-dan çox olan yüksək gərginlikli hava EVX-ləri. 1kV-a qədər olan alçaq hava EVX-lərinin standartları aşağıdakılardır: - 127 V; 220 V; 380 V; 500 V; 660 V; 825 V. Yüksək gərginlikli elektrik xətlərinin gərginlikləri aşağıdakılardır: - 3 kV; 6 kV; 10 KV; 27.5 kV; 35 kV; 110 kV; 220 kV; 330 kV; 500kV; 750 kV; 1150 kV. 1kV-a qədər hava EVX-ləri dəmiryol yarimstansiyalarının işıqlandırılması və qəsəbələrin stansiyalarının qidalandırılması üçün istifadə edilir. Yüksək gərginlikli EVX-ləri isə dartı yarımstansiyalarını və eləcə də dəmiryollarının qeyri dartı istehlakçılarını, rayon işlədicilərini qidalandıran uzununa elektrik təhcizatı xətləridir. Bilavasitə dayaqların bərkidilmə nöqtələrində asılan naqillər adlanır. Bu naqilin vəziyyəti 2 ən yüksək nöqtələrlə yəni bərkidilmə nöqtələri ilə və ən aşağ nöqtə ilə (naqilin əndazəsi) xarakterizə 9
edilir. Asılma nöqtələri bir səviyyədə olan sərbəst asılan hava EVX-lərinin sxemi aşağıdakıdır:
Şəkil 1. Asılma nöqtələri bir səviyyədə olan sərbəst asılan hava EVX-lərinin sxemi. Burada: A və B-naqillərin bərkidilmə hündürlüyü; ℓ-aşırımın uzunluğu; h ən -naqilin əndazəsi; f-sallanma oxu.
Adətən xəttin keçdiyi ərazidə yerin profili müxtəlifdir, yəni xəttin dayaqları müxtəlif hündürlükdə yerləşir. Bu halda xəttin sxemi aşağıdakı kimidir:
Şəkil 2. Müxtəlif hündürlüklərdə asılan xəttin sxemi. 10
Düz üfüqi xətlə ölçülən asılma nöqtələri arasındakı məsafə aşırımın uzunluğu adlanır. Asılma nöqtəsindənən şox sallanma yerinə qədər olan məsafə
sallanma hündürlüyü adlanır. Naqillərin bərkidildiyi izolyatorlarhəm naqillərin mexaniki bərkidilməsini və eləcə də dayağın xəttin gərginliyindən elektrik izolyasiyasını təmin edir. Naqillərin ən aşağı nöqtəsindən torpağa qədər olan məsafə, yəni naqilin əndazəsi xəttin gərginliyindən və onun keçdiyi ərazidən asılıdır.
Cədvəl 1 Xəttin
gərginliyi <1kV <110kV <220kV <330kV <500kV Naqilin
əndazəsi əhali
yaşayan yerdə
6 7 8 8 8 Naqilin əndazəsi əhali
yaşamayan yerdə
6 6 7 7,5 8
Hava xətlərinin dəmiryolları, avtomobil yolları, digər gərginlikli hava xətləri və kontakt şəbəkəsi ilə kəsişməsi də minimal məsafələrlə təyin edilir. İki hava xəttinin kəsişməsi zamanıgərginliyi yüksək olan xətt naqili yüksəklikdən keçir. Hava xətlərində müxtəlif fazaların naqilləri arasındakı məsafə elə götürülür ki, küləyin üfüqi təsiri
11
nəticəsində onların yaxınlaşması nəticəsində onların elektrik boşalmasına imkan verməsin. Fazaların naqilləri arasındakı məsafə xəttin gərginliyindən, naqillərin yerləşməsində izolyatorların quruluşundan, aşırımın uzunluğundan və iqlim amillərindən asılıdır. Xəttin gərginliyinin çox olması elektrik enerji itgisini azaldır. Naqillərin en kəsiyini artırmaqla da bu itkiləri azaltmaq olar. Buna görə də 110 kV-luq xətlərdə diametrləri 11.3 mm-dən, 220 kV-luq xətlərdə isə diametrləri 21.6 mm-dən az olmayan naqillərin tətbiq edilməsi əlverişlidir. Bir naqili diametrləri az olan bir neçə naqillə əvəz etməklə itgiləri azaltmaq olar. Bu faza parçalanması adlanır. Adətən 330 kV-luq xətlər 2; 500 kV-luq xətlər 3; 750 kV-luq xətlər isə hər fazası 4 naqilli hazırlanır. Kontakt şəbəkələri və hava xətləri bir-birindən mexaniki ayrılmış sahələrə bölünür. Bir sahənin naqillərinin qırılması o biri sahələrə təsir etmir. Eyni zamanda bu ayrılma quraşdırılma işlərini də sadələşdirir. Ayrılma anker dayaqları vasitəsilə təmin edilir (anker sahələri). Naqillərə çəkidən, buzlaşmadan və küləkdən yaranan yüklər təsir edir. Naqillər anker dayaqlarında bərkidilir. Üçfazlı dıyişən cərəyanlı hava xətlərində bir-birindən izolə edilmiş üç naqil asılır və EVX-lərinin bir dövrəsini təşkil edir. EVX-ləri 1, 2 və çox dövrəli hazırlanır.
|