Ekoloji məsrəfin minimum səviyyəsinə çatan bir optimal situasiya da
mövcuddur. Bu ətraf mühitin çirklənməsinin iqtisadi optimumudur. Ətraf
mühitin çirklənməsinin iqtisadi optimumunun təyin edilməsində ancaq
iqtisadi anlaşma nəzərə alınır, Lakin sosial və təmiz ekoloji faktorlarda
prioritet məna daşıyıcılar və buna görə də çirklənmənin iqtisadi «optimumu»
kateqoriyasını absolyutlaşdırmaq olmaz. Alimlərin verdiyi proqnoza görə,
bu günkü ekoloji xərclərə qənaət gələcəkdə təbii mühitin yeniləşdirməsinə 40-
50% ÜMM xərclənməsinə gətirib çıxarda bilər.
Cəmiyyətin iqtisadi məsrəfi təbii mühitə neqativ antropogen təsir
fəaliyyətindən və onun kompensasiya xərclərindən, iqtisadi ziyanın ölçüsündən
asılı olaraq təyin edilir. Zamanına əsasən təbəiti mühafizə xərclərinin həyata
keçirilməsinin iki kateqoriyası var – kapital və cari və ya müasir «bazar» termi-
nologiyasında – əsas kapitala investisiya və istismar məsrəfləri. Ətraf mühitin
qorunmasına qoyulan kapital birdəfəlik yaradılan, təzələndirilən, təbiəti mühafizə
istiqamətli
fondların
(TMİF)
genişlənməsi
və
dəyişməsinə,
istehsal
texnologiyasının mükəmməlləşdirilməsinə qoyulan xərclərdir.Dövlət kapitalı,
təbiəti mühafizə və təbii resurslarından səmərəli istifadə etməyə yönəldilir və T. M.
İ
. F əsasən təbiət komponentləri ilə müəyyənləşdirilir. Bunlara su və qaz-toz tə-
mizləmə avadanlıqları, su təchizat dövriyyə obyektləri, istehsal və istehlakçıların
bərk tullantılarının yığılması, zərərləşdirilməsi, həmçinin əsaslı təmirlərin
aparılması daxil edilir. Qoyulmuş kapitalın mənimsənilməsi nəticəsində təbiəti
mühafizə istiqamətli fondlar yaranır. Bu fondların istismarı prosesində təbiətin
mühafizəsinin cari xərcləri meydana çıxır.
Dostları ilə paylaş: |