Müxt r kinci n r b dilind n t rcüm ed n lixan Musayev

5-ci f sil.

Bir adam n ba qa birisini t miz

xartmas  ona kifay t edir

-

:

-

:

:

»

«

 .

:

»

«

.

]

 :

[

1178.

vay t edilir ki,  bu B kr  demi dir: “(Bir d ) bir n r Pey mb rin

yan nda ba qa birisini t rifl

 ba lad . Bu vaxt (Pey mb r ) dedi:

“Vay s nin hal na! S n qarda

n boynunu q rd n! S n qarda

n boynunu

rd n!” O bunu d

rl  t krar etdikd n sonra buyurdu: “Sizd n biriniz öz

qarda

 t rifl

yi laz m bils , qoy desin: “Filank si (filan cür adam) he-

sab edir m. Onun (h qiq td ) n  cür insan oldu unu is  ancaq Allah bilir.

1

 “ n-Nur” sur si, 11-21.

2

 “ n-Nur” sur si, 22.

hih  l-Buxari

ahidlik etm  kitab .

446

n Allaha r

n heç k si t miz  ç xartm ram. M n onu filan cür adam

hesab  edir m.”   lb tt ,  

r  onun  bu  cür  insan  oldu unu  bilirs   (bel   de-

sin).” ( l-Buxari, 2662)

6-c  f sil. U aqlar n h ddi-bülu a

çatmas  v  onlar n  ahidlik et-

si. Uca Allah buyurur: “Sizin

aqlar da h ddi-bulu a çatanda

qoy özl rind n  vv lkil r yan -

za girm k üçün izin ist dikl ri

kimi izin ist sinl r.”

1

-

 :

-

.

]

 :

[

1179.

vay t edilir ki, ibn Öm r

 demi dir: “M n h  on dörd ya nda ik n

Uhud döyü ünd  m ni Pey mb

 göst rdil r, lakin o m

 (döyü  qa-

lma a)  izn  verm di.  Sonra  m n  on  be   ya nda  ik n  X nd k  döyü ünd

ni (yen ) Pey mb

 göst rdil r v  o, m

 (döyü  qat lma a) izn

verdi.” ( l-Buxari, 2664)

7-ci f sil. Ham n bir a zdan

and içm si

-

 :

-

.

]

 :

[

1180.

bu Hureyra  r vay t edir ki, (bir d ) Pey mb r  camaata and içm yi

klif etdi v  onlar ham  bir a zdan and içdil r. Onda Pey mb r  onlar-

dan kimin kimd n  vv l and iç

yini t yin etm k üçün pü k at lmas

mr

etdi. ( l-Buxari, 2674)

8-ci f sil.Nec  and içdirilm lidir?

Uca Allah buyurur: “(Münafiql r)

sizinl  h mr y olduqlar na and

içirl r.”

-

 :

 :

-

:

»

«.

]

 :

[

1181. Abdullah ibn Öm r

 r vay t edir ki, Pey mb r  demi dir: “Kim and

iç

ks , qoy Allah n ad  il  and içsin, ya da sussun.” ( l-Buxari, 2679)

1

 “ n-Nur” sur si, 59.

447

-

53 – Sülh kitab

1-ci f sil.

nsanlar n aras  düz ld n adam

yalanç  deyildir

1

-

:

-

:

:

»

«.

]

 :

[

1182.

vay t edilir ki, Ümmü Gülsüm bint Uqb

 demi dir: “M n Pey mb -

rin  bel  dediyini e itmi m: “ nsanlar n aras  düz ltm k m qs dil  yax-

q etm k ist

n v  ya yax  söz dan an adam yalanç  deyildir.” ( l-Buxa-

ri, 2692)

2-ci f sil.  mam n öz yax n adam-

lar na: “Ged k, (filan adamlar n)

aras  düz ld k”– dem si

-

:

-

:

»

«.

]

 :

[

1183.

hl ibn S d  r vay t edir ki, (bir d ) Quba sakinl ri bir-birl ri il  vuru -

du, h tta bir-birl rini da a basd lar. Bu haqda Pey mb

 x

r verildik-

, o, buyurdu: “Ged k, onlar n aras  düz ld k!” ( l-Buxari, 2693)

3-cü f sil. (Sülh müqavil si ba la-

yan adam n) hans  q bil

n v

ya kiml rd n oldu u göst rilm -

n: “Bu, filank sin o lu filan-

sin filank sin o lu filank sl

ba lad  sülhdür” (sözü) nec

yaz r?

-

 :

:

-

 .

1

 Y ni, 

r bir adam iki n rin aras  düz ltm k m qs dil  yalan dan sa bel , h min adam Allah

yan nda yalanç  say lmaz.

hih  l-Buxari

Sülh kitab .

448

 .

:

»

«

 .

:

»

«

 .

 .

 .

 .

 .

 .

.

 .

 .

:

»

«

 .

»

«

 .

:

»

«

 .

:

»

«.

]

 :

[

1184.

vay t edilir ki, B ra  demi dir: “ Pey mb r  zilq

 ay nda ümr  zi-

yar tini yerin  yetirm k ist di, lakin M kk hli onu M kk

 girm

 qoy-

mad lar. N hay t o, 

rd  c mi üç gün qalaca na dair onlarla  rt k sdi.

Müs lmanlar yazd qlar  müqavil

 bunu yazm

lar: “Bu  rtl

sas n

Allah n R sulu Muh mm d  sülh müqavil si ba lama a raz r.” Onda

kk lil r dedil r: “Biz bunu q bul etmirik. Biz s nin Allah n r sulu oldu-

unu bils ydik, s

 (M kk

 daxil olma na) mane olmazd q. S n sad

Abdullah n o lu Muh mm ds n.” Pey mb r  buyurdu: “M n h m Alla-

n r suluyam, h m d  Abdullah n o lu Muh mm

m.” Sonra Pey mb r

liy :  “R sulullah”  sözünü  sil”–  dey   buyurdu.   li  dedi:  “Yox,  vallahi,

n bunu  sla silm

m.” Bel  olduqda Pey mb r  müqavil ni  lin

götürüb (“r sulullah” sözünü sildi) v  (bu sözl ri) yazd rd : “Bu, Abdullah n

lu Muh mm din ba lad  sülh müqavil sidir: (müs lmanlar) M kk

ancaq q nclar  q nlar nda ik n daxil ola bil rl r; M kk halisind n h r kim

onun ard nca getm k ist

, M kk

n k nara ç xar lmamal r; o,  shab -

rind n M kk

 qalmaq ist

n kims

 orada qalma a mane olmamal r.

(Növb ti il Pey mb r ) 

 daxil olduqa v  (t yin edilmi  vaxt) ba-

a çatd qda m kk lil r  linin yan na g lib dedil r: “Dostuna de, ç b getsin;

art q vaxt ba a çatm

r.” Bel likl , Pey mb r  (

rd n) ç xd . Bu vaxt

mz nin q : “ mi!  mi!”- dey k qaça-qaça onlar n arxas nca g ldi.  li

onun  lind n tutdu v  Fatim

: “Al,  min q

 s n apar!”– dedi. Bundan

sonra  li, Zeyd v  C r q z üstünd  mübahis  etm

 ba lad lar.  li dedi:

“M nim ona daha çox haqq m çat r. (Çünki) o m nim  mim q

r.” C r

dedi: “O m nim  mim q

r, üst lik onun xalas  m nim h yat yolda m-

r.” Zeyd dedi: “O m nim qarda m

1

 q

r.” Bel  olduqda Pey mb r

 xalas na verm k q rar na g ldi v  dedi: “Xala, ana yerind dir!”

Sonra o,  liy : “S n m nd ns n, m n d  s nd n!”– dedi; C

: “S n

xilq tc  v  xasiyy tc  m

 ox ay rsan!”– dedi; Zeyd  is : “S n bizim qarda-

z v  (köl likd n) azad olmu  dostumuzsan!”– dedi.” ( l-Buxari, 2699)

1

 Bir vaxt H mz

 il  Zeyd  bir-birin  qarda  edildiyin  gör  Zeyd  bel  demi dir.

449

4-cü f sil. Pey mb rin  H

n

ibn  li

 haqq nda dediyi:

“M nim bu o lum çox hörm tli

xsiyy tdir. O, iki böyük d st -

nin aras  düz ld

kdir.”

-

 :

:

»

«

-

:

:

»

«.

]

 :

[

1185.

vay t edilir ki,  bu B kr

 demi dir: “M n Pey mb ri  minb rd

ik n gördüm. H

n ibn  li onun yan nda idi. Pey mb r  h rd n camaata

bax r, h rd n d  H

 bax b deyirdi: “M nim bu o lum çox hörm tli  x-

siyy tdir. (Vaxt g

k) o, müs lmanlardan iki böyük d st nin aras  dü-

ld

kdir.” ( l-Buxari, 2704)

5-ci f sil.  mam bar

a i ar  ed

bil rmi?

-

 :

-

:

 .

:

»

«

 .

.

]

 :

[

1186.

vay t edilir ki, Ai

 demi dir: “(Bir d ) Pey mb r  qap n önün-

 s sl rini qald raraq mübahis  ed n iki n rin s sini e itdi. Onlardan biri

dig rind n borcun bir hiss sind n vaz keç

k yax q etm yi t b edir, o

birisi is : “Vallahi ki, bunu ed n deyil m”– deyirdi. Pey mb r  onlar n

qar

na ç b dedi: “Kimdir o yax q etm

yin  dair Allaha and iç n?”

(And iç n adam) dedi: “M

m, ya R sulullah. (S n ki bu i  qol qoydun,)

qoy o ist diyi kimi olsun!” ( l-Buxari, 2705)

hih  l-Buxari

rtl r kitab .

450

-

54 –  rtl r kitab

1-ci f sil. Nikah ba lad qda mehr

verm yin  rtl ri

-

 :

-

:

:

»

«.

]

 :

[

1187. Uqb  ibn Amir  r vay t edir ki, Pey mb r  demi dir: “Yerin  yetir

yi-

niz  rtl rin  n 

miyy tlisi, nikah müqavil sind  ba lad

z  rtl rdir.”

l-Buxari, 2721)

2-ci f sil. Allah n buyurdu u

zalar yerin  yetirildikd

yolverilm z  rtl r

-

:

-

:

 .

 .

:

»

«

 .

 .

:

»

«

 .

.

]

 :

 -

[

1188.

vay t edilir ki,  bu Hureyra v  Zeyd ibn Xalid  l-Cuh ni

 demi r:

“(Bir d ) bir b

vi Pey mb rin  yan na g lib dedi: “Ey Allah n Elçisi!

ni and verir m Allaha, m nim üçün ancaq Allah n Kitab  il  hökm ver.”

ri ti daha yax  bil n (o biri) iddiaç  dedi: “B li, bizim aram zda Allah n

Kitab  il  hökm ver v  izn ver (m n dan m).” Pey mb r  dedi: “Dan !”

ddiaç ) dedi: “M nim o lum bu ki inin xidm tçisi idi v  onun qad  il  zi-

na etdi. Sonra m

 dedil r ki, s nin o lun da qalaq edilm lidir. Onda m n

bu ki iy  fidy  olaraq yüz qoyun v  bir cavan k niz verdim. Sonra (bu haq-

da) elm  hlind n soru dum. Onlar m

 dedil r ki, s nin o luna yüz çubuq

vurulmal   v   bir  illik  yurdundan  sürgün  olunmal ,  bunun  qad   is   da -

qalaq olunmal r.” Pey mb r  buyurdu: “Can m  lind  olan Allaha and

olsun ki, m n sizin aran zda Allah n Kitab  il  hökm ver

m! Qoyunlar n

 k nizin s

 qaytar lmal r. O luna is  yüz çubuq vurulmal  v  bir illik

yurdundan sürgün edilm lidir. S n d , ey Uneys

1

, get bu ki inin qad

n

yan na. 

r o, zina etdiyini boynuna alsa, onu da qalaq et!”

1

 Uneys 

bc

s isminin kiçildilmi  formas r. Pey mb r  ad n birisini ox amaq v zizl -

k ist dikd  ona bel  müraci t ed rdi. Bu sözün h rfi t rcüm si “

sc az” dem kdir.

451

Bundan sonra 

s qad n yan na getdi. Qad n zina etdiyini boynuna

ald  v  onu Pey mb rin

mri il  da qalaq etdil r. ( l-Buxari, 2724-2725)

3-cü f sil. Yardarl a

1

 dair  rt

sildikd (torpaq sahibinin):

st diyim vaxt s ni (buradan)

xardaca am”– dem si

-

:

-

:

:

»

«

 .

»

«

 .

 .

 .

.

]

 :

[

1189.

vay t edilir ki, ibn Öm r

 demi dir: “Xeyb r  hli Abdullah ibn Öm rin

ll rini v  ayaqlar  burub (bir k nara) atd qlar  zaman Öm r qalx b (cama-

ata) müraci t edib dedi: “Pey mb r  Xeyb r y hudil rinin mülkün  dair

onlarla  rt k smi  v : “Allah sizi (orada) saxlayanad k biz sizi orada saxla-

yaca q

2

”– demi dir. Amma (dün n) Abdullah ibn Öm r oraya öz mal n

dal nca

3

 getdikd  gec  ona basq n edilmi  v  onun  ll rini v  ayaqlar

burub bir k nara atm lar. Bizim d  orada onlardan ba qa dü

nimiz yox-

dur. Onlar bizim h m dü

nimiz, h m d  (bu i

) ittiham etdiyimiz kim-

rdir. El  bu s

bd n d  m n onlar n sürgün edilm sin  q rar verdim”.

Öm r  bu  xüsusda  q rar  verdikd n  sonra   bu  Huqeyq

4

 o ullar ndan biri

onun yan na g lib dedi: “Ey möminl rin  miri! Muh mm d biz  bu torpaq-

larda i yib götürdüyümüz m hsulun yar

 müs lmanlara verm k  rtil

orada qalma a izn verdiyi halda s n bizi sürgün ed

ks n?” Öm r dedi:

“S n el  z nn edirs n ki, m n Pey mb rin  “Xeyb rd n ç xar ld n za-

man di i d

n h r gec  s ni oraya buraya apard qda s nin hal n nec  ola-

caq?”– dediyini unutmu am?” (Y hudi) dedi: “ bul Qas m zarafat etmi -

dir.” Öm r dedi: “Yalan dan rsan, ey Allah n dü

ni!”

Bundan sonra Öm r y hudil ri (Xeyb rd n) sürgün etdi v  onlara sahib

olduqlar  xurmalar n d

ri q

r pul, d

, çul

5

, ip v  ba qa  eyl r verdi.

l-Buxari, 2730)

1

 42-ci kitab n qeydl rin  bax.

2

 1081-ci h dis  bax.

3

 Söhb t onun pay na dü n xurma a aclar n verdiyi m hsuldan gedir.

4

bu Huqeyq xeyb rlil rin q bil  ba

 idi.

5

 844-cü h disin qeydl rin  bax.

hih  l-Buxari

rtl r kitab .

452

4-cü f sil.

Cihad etdikd  v  dü

nl  sülh

ba lad qda qoyulan  rtl r v

bunlar n yaz lmas

-

:

-

:

»

«

 .

 .

 .

 .

:

»

«

 .

 .

:

»

«

 .

 .

 .

 .

 .

 .

 .

 .

 .

 .

 .

 .

 .

 .

 .

 .

 .

:

»

453

«

 .

 .

 .

 .

 .

:

»

«

 .

 .

 .

 .

 .

:

»

«

 .

 .

:

»

«

 .

:

»

«

 .

 .

 .

 .

:

»

«

 .

:

»

«

 .

 .

:

»

 .

«

 .

:

»

«

 .

:

»

«

 .

 .

 .

 .

 .

:

»

«

 .

 .

:

»

«

 .

.

:

»

«

 .

 .

 .

 .

:

»

«

 .

:

»

«

 .

:

»

«

 .

:

»

«

 .

 .

:

»

«

 .

 .

 .

 .

hih  l-Buxari

rtl r kitab .

454

 .

 .

 .

:

»

«

 .

 .

 .

 .

:

[

w

x

y

z

{

|

}

•~

Z

[

Ç

È

Z

-

-

 .

 .

 .

 .

»

«

 .

 .

 :

»

«

 .

 .

:

[

!

"

#

$

%

&

'

(

)

*

+

,

-

/.

Z

:

[

h

i

j

Z

.

]

 :

-

[

1190. Misv r ibn M xr

 v  M rvan ibn H

m  bir-birinin r vay tini t sdiq-

k demi r: “Pey mb r  Hudeybiy  sülhünd  (M din

n s

)

xd  v  bir q

r yol getdikd n sonra  shab rin  buyurdu ki: “Xalid ibn

lidin ba

q etdiyi Qurey in süvari qo unu  mim vadisind  pusquda

dayan blar. Buna gör  d , siz sa  t

 gedin!”

Allaha and olsun ki, Xalid Pey mb ri  v  onun  shab rini görm di.

Yaln z onlar n arxas nca qalxan qara toz-torpa  gördükd n sonra at  çapa-

raq (müs lmanlar n g ldiyini) Qurey  x

r verm

 getdi. Pey mb r

is  ( shab ri il  birlikd ) yoluna davam etdi. N hay t, g lib M kk

 apa-

ran (Hudeybiyy  vadisind ki) da  yoluna çatd lar. Burada Pey mb rin

si yer  çökdü v  camaat: “H l! H l!”– dey -dey  d

ni yerind n t r-

tm

 çal

lar. Lakin d

 çökdüyü yerd n qalxmad  v  onlar: “Q sva

1

inadkarl q edib qalxm r!”– dedil r. Pey mb r  dedi: “Q sva inadkarl q et-

1

 Pey mb rin  d

sinin ad .

455

z! Bu onun ad ti deyil. Lakin (bir zamanlar M kk

 daxil olmaq ist

n)

fili

1

 tutub saxlayan Allah indi d  Q svan  saxlad . Can m  lind  Olan Allaha

and olsun ki, mü rikl r Allah n haram buyurduqlar na riay t etm kl  m n-

n h r n  ist

r onlara ist dikl rini ver

m!” Sonra Pey mb r

svan  t rp tdi v  heyvan d rhal aya a qalxd . Pey mb r  Hudeybiyy -

nin qurtaraca nda yerl

n v  içind  az miqdarda su olan çuxurun yan na

ldi.  shab r çuxurda olan sudan az-az o q

r da

b apard lar ki, ora-

da su qalmad . Onlar susuzluqdan Pey mb

ikay t etdikd  o, ox qa-

ndan bir ox ç xar b onlara verdi v  onu çuxura sancma

mr etdi. Allaha

and olsun ki, ox çuxura sanc lan kimi oradan su f vvar  vurdu v  bu f vva-

 onlar n susuzluqlar  yat b oradan qay danad k axma a davam etdi.

Bu  vaxt  Budeyl  ibn  V rqa   l-Xuzai

2

  öz  q bil sind n  –  Xuza

n  olan  bir

st  ki i il  Pey mb rin  yan na g ldi. Tiham lil r

3

 iç risind  Xuza

bil sind n olanlar  vv ld n Pey mb rin  sirda  idil r. Budeyl dedi:

“M n K b ibn Lüeyyi v  Amir ibn Lüeyyi M kk

 t rk edib g lmi m. On-

lar Hudeybiyy  vadisind ki  n z ngin su quyular

 keçiribl r. (Uzun

müdd t müqavim t göst rib qaçmamaq üçün) özl ri il  süd ver n v  balas

yan nda olan di i d

r d  g tiribl r. S ninl  müharib  etm k v  M kk

daxil olma na mane olmaq ist yirl r.” Pey mb r  dedi: “Biz müharib

etm k üçün g lm mi ik! Biz yaln z Ümr  ziyar ti etm

 g lmi ik. H qiq -

n, müharib  Qurey i maddi v  m

vi c

td n z ifl tmi , onlar  ziyana

ratm

r. 

r ist yirl rs , müharib ni dayand b onlarla sülh müqavi-

si ba lay m. Qoy onda m niml  dig r insanlar aras nda olan münasib

qar mas nlar. (

r m n o kafirl  m lub olsam, bu onlar üçün bir d st k

olacaq, yox) 

r qalib g ls m, onda onlar da dig rl ri kimi  slam dinin  da-

xil ola bil rl r.  ks t qdird , m n onlarla ba lad m müqavil ni pozmaya-

ca am. Bel likl , onlar istirah t ed

kl r (bir müdd t müharib

n yaxa

qurtaracaqlar). Onlar m nim bu t klifimi q bul etm yib bizim i imiz  mü-

daxil  ets r, can m  lind  olan Allaha and olsun ki, ba m b

nimd n

ayr lana q

r onlarla vuru aca am. O zaman Allah Öz v dini ( slam dinini

ucaldaca

) mütl q do ruldacaq.”

Budeyl dedi: “S nin dedikl rini onlara çatd raram!” Sonra o, qurey lil -

rin yan na g lib dedi: “Biz Pey mb rin  yan ndan g lirik v  ondan b zi

eyl r e itdik.  st yirsinizs , onun dedikl rini siz

rz ed k.” Onlar n ara-

ndak  s fehl r: “Ondan biz  h r hans  bir x

r verm yin  ehtiyac

z

yoxdur”- dey  etirazlar  bildirdil r. A l sahibl ri is : “De gör k, ondan n

itmis n!”– dey  israr etdil r. O: “M n ondan filan, filan t klifl ri e itdim”–

deyib, Pey mb rd n  e itdikl rini bir-bir onlara n ql etdi. Sonra Urva ibn

sud aya a qalx b dedi: “Ey qövmüm, siz m nim valideynim, m n d  si-

zin övlad z deyil mmi?” Onlar: “B li!”– dey  cavab verdil r. O yen  so-

ru du: “Siz m ni günah etm kd  ittiham edirsinizmi?” Onlar: “Xeyr!”– dey

cavab verdil r. O bir daha soru du: “Ukaz  hlini sizin köm yiniz  ça rd -

 v  onlar siz  yard m göst rm kd n imtina etdikd n sonra  hli- yal mla,

1

 “Fil” sur sin  v  onun t fsirin  bax.

2

 Budeyl Xuza  q bil sinin ba

r.

3

 444-cü h disin qeydl rin  bax.

hih  l-Buxari

rtl r kitab .

456

övlad mla v  m

 tabe olanlarla birlikd  siz  yard m etm

 g ldiyimi bi-

lirsinizmi?” Onlar: “ lb tt , bilirik!”– dey  cavab verdil r. Urva dedi: “H -

qiq n, bu adam siz  xeyir,  min-amanl q v  islah olunma

 t klif edir.

Onun d

tini q bul edin v  m

 d  gedib onunla dan q aparma a izn

verin!” Onlar: “Ged  bil rs n!”– dey  cavab verdil r. O, dan q aparmaq

üçün Pey mb rin  yan na g ldi. Pey mb r  Budeyl  dedikl rini Urva-

ya da dedi. Urva soru du: “Ey Muh mm d! 

r öz qövmünün kökünü

ss n, (kimi d

t ed

ks n)? Heç s nd n  vv l  bl rd n öz qövmünü

hv ed n bir k s bar sind  e itmis nmi? B s onlar s

 qalib g ls r ne-

? Allaha and olsun ki, m n s nin t fdarlar n aras nda c sar tli üzl r gör-

mür m. M n burada bir çox insanlar görür m ki, onlar s ni müharib  ba la-

yan kimi qoyub qaçacaqlar!”  bu B kr (Urvan n bu t hqirin  dözm yib) de-

di: “Get Lat n

1

 f rcini yala! S n el  z nn edirs n ki, biz onu qoyub qaçaca-

q?!” Urva: “Bu kimdir?”– dey  soru du.  shab r: “Bu,  bu B krdir!”-

dey  cavab verdil r v  o: “Can m  lind  Olana and olsun ki, bir zamanlar

 göst rdiyin v

zini verm diyim qay  olmasayd , s nin cavab

ver rdim!”– deyib, Pey mb rl

 söhb tin  davam etdi. O, dan

qca (h r

 söz söyl dikd n sonra 

bl rin ad tin  gör ) Pey mb rin  saqqal n-

dan tuturdu. Bu vaxt Mu ira ibn  öb lind  q nc v  ba nda d mir d bil-

 Pey mb rin  yan nda dayan b onu qoruyurdu. Urva Pey mb rin

saqqal na  l atd qca Mu ira q nc n q

n ucu il  onun  lin  vurur v

ona: “Pey mb rin  saqqal ndan  lini ç k!”– deyirdi. Urva ba

 qald b:

“Bu kimdir?”- dey  soru du. Onlar: “Bu  öb nin o lu Mu irad r!”- dey  ca-

vab verdil r. O, (Mu iraya) dedi: “Ey xain! M n h  d  s nin xainliyin n ti-

sind  (S qif q bil si il  aram zda) ba  vermi  anla lmazl qlar  h ll etm k-

 m

ulam.”

Cahiliyy t dövründ  Mu ira bir d st  adamla

2

  yol  yolda   oldu.  O  za-

man o onlar  öldürmü , mallar  götürüb Pey mb rin  yan na g lmi  v

slam  q bul etmi di. Pey mb r  is  ona bel  demi di: “ slam dinin  daxil

oldu unu s nd n q bul edir m, lakin q sb etdiyin mal  götürmür m!” Son-

ra Urva Pey mb rin

shab rin  n

r sald  v  (öz dostlar na) dedi:

“Allaha and olsun ki, Pey mb rin  a ndan ç xan tüpürc k onlardan bi-

rinin ovucuna dü n kimi bu tüpürc yi üzün  v  b

nin  sürtür. Onlara

bir  ey  mr etdikd  d rhal onu yerin  yetirirl r. D st maz ald  sudan (al b

qurtard qdan sonra)  ld  etm k üçün öz aralar nda mübariz  apar rlar.

Onun yan nda dan ark n s sl rini qald rm rlar v  hörm t  lam ti olaraq

onun üzün  baxm rlar!” Sonra Urva t fdarlar n yan na qay td  v  dedi:

“Ay camaat! Allaha and olsun ki, m n bir nümay nd  kimi çox pad ahlar n

Qeys rin, Xosrovun, N ca inin v  ba qalar n hüzurunda olmu am v  pad-

ahlar n t fdarlar n onlara nec  t zim etdikl rini d  görmü m. Lakin

Muh mm din

shab rinin ona t zim etdikl ri kimi heç bir pad aha t -

zim olundu unu görm mi m. Allaha and olsun ki, Pey mb rin  a n-

dan ç xan h r bir tüpürc k onlardan birinin ovucuna dü

, bu tüpürc yi

üzün  v  b

nin  sürtürl r. Onlara bir  ey  mr etdikd  d rhal onu yerin

1

 M kk lil rin tap nd qlar  bütün ad r.

2

 Burada S qif q bil sind n olan Malik o ullar  n

rd  tutulur.

457

yetirirl r. D st maz ald  sudan  ld  etm k üçün öz aralar nda mübariz

apar rlar. Onun yan nda dan ark n s sl rini qald rm rlar v  hörm t  lam ti

olaraq onun üzün  baxm rlar! H qiq n, o siz  xeyir,  min-amanl q v  islah

olunma

 t klif edir. Onun t klifini q bul edin!” B nu Kinan

n olan

bir n r dedi: “ zn verin m n gedib onunla dan m!” Onlar: “Ged  bil r-

n!”- dedil r. O,  shab rin yan na yax nla qda Pey mb r  dedi: “Bu

n filank sdir. O el  bir tayfadand r ki, onlar qurbanl q d

rin  çox

hörm t edir v  onlar  qiym tl ndirirl r. El  is  qurbanl q d

rini ona t -

f sürün.”  shab r d rhal qurbanl q d

rini sürüb l bbeyk dey -dey

onu qar lad lar. O, l bbeyk dey -dey  g n  shab ri v  qurbanl q d

-

ri gördükd  dedi: “Subh nallah! Onlar Allah n Evini ziyar t etm kd n m h-

rum olunma a layiq deyill r.” Sonra o, t fdarlar n yan na qay b dedi:

“M n onlar n ümr  ziyar tind  k

kl ri, üz ril rind  qurbanl q ni an si

olan d

rini gördüm. Dü ünür m ki, Allah n Evini ziyar t etm

 onlara

mane olmamal q.” Bu vaxt Mikr z ibn H fs adl  bir n r aya a qalx b de-

di: “ zn verin, m n gedib onunla dan m!” Onlar: “Ged  bil rs n!”– deil r.

O,  shab rin yan na yax nla qda Pey mb r  dedi: “Bu g n Mikr z-

r, o xain adamd r!” O, Pey mb rl

 söhb t etdiyi vaxt Suheyl ibn Amr

onlar n yan na g ldi. Suheyl ibn Amr g ldikd  Pey mb r

shab

 de-

di: “Art q sizin bütün i riniz yüngüll di!” Suheyl ibn Amr Pey mb rin

yan na g lib dedi: “G l biziml  sizin aran zda (on illik) sülh müqavil si ba -

layaq!” Pey mb r  katibini ça

b müqavil ni yazma  ona  mr edib de-

di: “Yaz! M rh

tli, R hmli Allah n ad  il !” Suheyl ibn Amr dedi:  r-R h-

mana g ldikd  is , Allaha and olsun ki, m n onu tan

ram! Biz bir vaxtlar

yazd

z kimi yaz: “Allah m, S nin ad nla ba lay ram!” Bu vaxt müs l-

manlar: “Allaha and olsun ki, biz yaln z “Bismillahir-R hmanir-R him!” ya-

zaca q!”- dey  etiraz etdil r. Pey mb r  is  katibin mr edib dedi: “Yaz!

Allah m, S nin ad nla ba lay ram! Bu, Allah n elçisi Muh mm din ba lad

sülh müqavil sidir...” Suheyl yen  etiraz edib dedi: “

r biz s nin Allah n

elçisi oldu unu etiraf ets ydik, Onun Evini ziyar t etm

 s

 mane ol-

mazd q v  s ninl  vuru mazd q. Odur ki, yaz: “Muh mm d ibn Abdullah!”

Pey mb r  dedi: “Baxmayaraq ki, siz m ni t kzib edirsiniz, amma, Allaha

and olsun ki, h qiq n, m n Allah n elçisiy m!” Sonra da katibin  “Mu-

mm d ibn Abdullah” yazma

mr etdi.

Zuhri demi dir: “Pey mb r  Suheylin dedikl ri il  raz la . Çünki o:

“Can m  lind  olan Allaha and olsun ki, mü rikl r Allah n haram buyur-

duqlar na riay t etm kl  m nd n h r n  ist

r, onlara ist dikl rini ver

-

m!”– dey  söz vermi di”.

Sonra Pey mb r  ona ilk  rtini t klif edib dedi: “Allah n Evini t vaf

etm

 biz ng l tör tm

ksiniz!” Suheyl dedi: “Xeyr! Allaha and olsun

ki, bu d  t vaf etm

 siz  izn verm

yik. Yoxsa  bl r: “Müs lman-

lar bizim müqavim timizi q rd lar v  bizi m cbur etdil r”– dey

ayi r

buraxacaqlar. Odur ki, g n ild n etibar n, (g lib ist diyiniz q

r Allah n

Evini ziyar t ed  bil rsiniz).”  li onun dedikl rini yazd . Sonra Suheyl ikinci

rti t klif edib dedi: “Bizim t fd n s nin yan na g n h r bir k si, h tta

nin dinini q bul ets  bel , geri qaytarmal san!” Müs lmanlar heyr tl  de-

hih  l-Buxari

rtl r kitab .

458

dil r: “Subh nallah! Müs lman olub yan

za g lmi  bir kims  mü rikl

qaytar la bil rmi?!” Onlar bu m

ni müzakir  ed rk n,  bu C nd l ibn

Suheyl ibn Amr ayaqlar  qandallanm  v ziyy td  onlar n yan na g ldi.

bu C nd l  slam dinini q bul etdiyi üçün M kk lil r onu h bs etmi dil r).

O, M kk nin a

nda h bs olundu u yerd n qaçm  v  n hay t özünü

müs lmanlara çatd rm

. Bu vaxt Suheyl dedi: “Ey Muh mm d! Bu müqa-

vil nin ilk  rtin sas n onu m

 qaytarmal san!” Pey mb r  dedi: “Biz

 müqavil ni tamamlamam q.” Suheyl dedi: “Allaha and olsun ki, bel

oldu u t qdird  m n d  s nin heç bir t klifinl  raz la mayaca am!” Pey-

mb r  dedi: “S n  bu C nd li bu müqavil

n istisna et v  onu m

ba la!” Suheyl dedi: “M n onu qoydu umuz  rtd n istisna edib s

 ba-

laya bilm

m!” Pey mb r : “S n g l raz  ol, onu m

 ba la!”- dedi.

Suheyl q tiyy tl  r dd edib dedi: “M n heç cür s nin dediyin

l ed  bil-

m.” Bu zaman Mikr z dedi: “Yax , onu özünüzd  saxlama a s

 ica-

 verdik!” (Müqavil  ba layan Suheyl ibn Amr is  buna raz q verm di).

Bu vaxt  bu C nd l dedi: “Ey müs lmanlar! M n müs lman olub s nacaq

tapmaq üçün sizin yan za g ldim.  ndi is  m ni mü rikl  t hvil verirl r?

nim  zab- ziyy tl  m ruz qald

 görmürsünüzmü?” O, Allah yo-

lunda mu rikl rin çox  idd tli i

nc rin  m ruz qalm

.

Öm r ibn X ttab deyir ki, o zaman m n g lib Pey mb

 dedim:

“M

r s n Allah n haqq Pey mb ri deyils nmi?” Pey mb r : “B li!”–

dey  cavab verdi. M n dedim: “M

r biz haqq yolunda, dü

nl rimiz is

batil yolda deyill rmi?” O yen : “B li!”– dedi. M n: “El  is  n  üçün nöqsan

 qüsurlar n dinimiz  daxil olmas na imkan verm liyik?”– dey  soru dum.

O dedi: “M n Allah n elçisiy m v  heç vaxt Ona asi olmuram! Allah m

yard m ed

k!” M n dedim: “M

r s n biz : “Bu yax nlarda Allah n Evin

gedib onu t vaf ed

yik!”– dey  x

r verm mi dinmi?” O dedi: “El dir!

r m n s

 m hz bu il t vaf ed

yimizi x

r vermi dim?” M n:

“Xeyr!”– dey  cavab verdikd  o dedi: “(Yax n zamanda) s n mütl q gedib

ni t vaf ed

ks n!” Sonra m n  bu B krin yan na g lib dedim: “Ey

bu B kr! M

r o, Allah n haqq pey mb ri deyilmi?” O: “El dir!”- dey

cavab verdi. M n dedim: “M

r biz haqq yolunda, dü

nl rimiz is  batil

yolda deyill rmi?” O: “El dir!”– dey  cavab verdi. M n: “El  is  n  üçün

nöqsan v  qüsurlar n dinimiz  daxil olmas na imkan verm liyik?”– dedim.

bu B kr dedi: “Ey insan! H qiq n, o, Allah n elçisidir v  heç vaxt R bbi-

 asi olmur. Allah onun yard mç

r. El  is  ondan yap  ( mr v  qada a-

lar na riay t et). Allaha and olsun ki, o haqq yoldad r.” M n dedim: “M

r

o biz : “Bu yax nlarda Allah n Evin  gedib onu t vaf ed

yik”– dey  x

r

verm mi dimi?”  bu B kr dedi: “El dir! M

r o s

 m hz bu il t vaf ed -

yini x

r vermi di?” M n: “Xeyr!”– dedikd  o dedi: “(Yax n zamanda)

n mütl q gedib K

ni t vaf ed

ks n!”

Öm r demi dir: “M n çoxlu xeyirxah i r gördüm (ki, Allah etdiyim

hvi ba las n).”

Pey mb r  sülh müqavil sini ba lad qdan sonra  shab rin : “Qal-

n, qurbanlar

 k sin, ba

 q rxd n!”- dey mr etdi.” Allaha and ol-

sun ki, Pey mb r  bunu üç d  t krar etdi, lakin  shab rd n heç biri

459

aya a qalxmad .  shab rin yerl rind n t rp nm diyini gör n Pey m-

r  Ummu S

nin yan na g ldi v  onlar n bu etinas zl

 ona x

r

verdi. Ummu S

 dedi: “Ey Allah n elçisi!  st yirs n, onlar s nin  mrin

tabe olsunlar?! Bay ra ç x, sonra qurbanl q d

rini k sm yinc  v  d ll yi-

ni ça

b ba

 q rxd rmay nca onlara bir k lm  bel  dem !” O, bay ra ç b

qurbanl q d

rini k sdi, d ll yini ça

b ba

 q rxd rd  v  onlara heç

bir söz dem di! Bunu gör n  shab r d rhal qalx b qurbanl q d

rini

sdil r v  bir-biril rinin ba lar  q rxma a ba lad lar. H tta i  o yer  çatd

ki, (onun  mrini daha tez yerin  yetirm k üçün ba  vermi  dart ma n tic -

sind )  shab r bilm

n az qala bir-biril rini öldürmü dül r. Sonra mö-

min qad nlar Pey mb rin  yan na hicr t etdil r v  Uca Allah bu ay ni na-

zil etdi: “Ey iman g tir nl r! Mömin qad nlar hicr t edib sizin yan za g l-

dikl ri zaman onlar  imtahana ç kin. Allah onlar n iman  daha yax  bilir.

r bunlar n mömin olduqlar  bils niz, onlar  kafirl

 qaytarmay n. N

bunlar onlara halald r, n  d  onlar bunlara halald rlar. Kafirl rin bu qad nlara

rf etdikl ri mehri özl rin  qaytar n.

min qad nlar n mehrl rini özl rin

verdiyiniz halda, onlarla evl nm yinizd  siz  heç bir günah yoxdur. Kafir

qad nlar

 k bin alt nda saxlamay n, s rf etdiyiniz mehri t b edin. Qoy

onlar da mömin qad nlara s rf etdikl ri mehri sizd n t b etsinl r. Allah n

hökmü budur. O sizin aran zda hökm verir. Allah Bil ndir, Müdrikdir.”

1

 Bu

ay  nazil olduqdan sonra Öm r iki mü rik zövc sini bo ad  v  onlardan bi-

rini Müaviy  ibn  bu Süfyan, dig rini is  S fvan ibn Ümeyy  ald . Pey m-

r  M din

 g ldikd n sonra, müs lman olmu  qurey li  bu B sir onun

yan na g ldi. Qurey lil r onu geri qaytarmaq üçün iki adam gönd rdi v  on-

lar Pey mb rin  yan na g lib: “Biziml  ba lad n sülh müqavil sin sa-

n  bu B siri geri qaytar!”- dey  ona müraci t etdil r. O,  bu B siri h min

iki n

 t hvil verdi. Onlar  bu B sirl  M kk

 yola dü dül r v  n hay t

lib zül-Hüleyf

 çatd lar. Burada onlar (xurcunlar ndak ) xurmadan ye-

k üçün dayand lar.  bu B sir onlardan birin : “Ey filank s, Vallahi ki, s -

nin bu q nc n çox göz ldir!”– dedi. Q nc n sahibi onu q ndan ç xar b de-

di: “Do rudan da, bu çox göz l q ncd r. M n onu bir neç  d  t crüb

n

keçirmi m.”  bu B sir: “Göst r görüm nec  q ncd r”- dedi, sonra da für-

t tap b q nc  onun  lind n ald  v  onun n sini k

k q ncla onu

vurdu. O birisi is  qaç b M din

 g ldi v  t sik m scid  daxil oldu. Pey-

mb r   onun  vahim   içind   yüyür -yüyür   g ldiyini  görüb:  “Bu  adam

ns  qorxub!”– dedi. O, Pey mb rin  yan na g lib dedi: “Vallahi, yol-

da m öldürüldü! (M ni qorumasan z) m n d  öldürül

m.” Bu vaxt

bu B sir g lib dedi: “Ey Allah n pey mb ri! Allaha and olsun ki, O, s

dini yerin  yetirm

 yard m etdi v  s n d  m ni mü rikl  t hvil ver-

din. Sonra is  Allah m ni onlar n  lind n xilas etdi. Pey mb r  dedi: “Vay

bunun anas n hal na! Bu, müharib  alovunu q

ran bir kims dir. 

r

bir neç  n r d  onunla h mr y olsa, (o zaman müharib  alovu q

acaq v

sülh müqavil si pozulacaqd r).”  bu B sir bunu e itdikd  yenid n mü rik-

 qaytar laca

 ba a dü dü v  M din

n ç b d nizin sahilin  t

f

1

 “ l-Mumt

” sur si, 10.

hih  l-Buxari

rtl r kitab .

460

getdi. Sonra mü rikl rd n can  qurtarm

bu C nd l ibn Suheyl d  g lib

ona qo uldu. Daha sonra M kk  mü rikl rind n yaxa qurtaran h r bir mü-

lman  ona  qo uldu  v   bel likl   d ,  onlar  qüvv tli  bir  d st

  çevrildil r.

Vallahi, onlar h r d  Qurey in ticar t karvan n  ama yola dü düyünd n

r tutduqda, karvan n qaba

 k sir v  onlar  öldürüb mallar  götü-

rürdül r. (Bu t hlük ni gör n) Qurey  öz t

find n bir nümay nd ni Pey-

mb rin  yan na gönd rdi. Bu d  qurey lil r Pey mb ri  Allaha and

verib aralar nda olan qohumluq  laq rinin hörm tin  gör  (onlar n ticar t

karvanlar

bu B sir v  onun camaat ndan qorumaq üçün) ona yalvar rd .

Onlar Pey mb

: “(Bundan sonra müs lman olaraq M kk

n M din -

) hicr t etmi  h r bir  xs geri g tirilm

kdir”- dey  x

r gönd rmi -

dil r.” Pey mb r

shab rd n birini  bu B sirin v  onun camaat n ya-

na gönd rdi v  Uca Allah bu ay ri nazil etdi: “Sizi onlar n üz rind  q -

 çalma a müv ff q etdikd n sonra, M kk  vadisind  onlar n  lini sizd n,

sizin d linizi onlardan ç

n Odur. Allah sizin n  etdikl rinizi Gör ndir. O

kafirl r, sizi M scidul-H rama buraxmayan v  qurbanl q heyvanlar  qur-

bangaha gedib çatma a qoymayan kims rdir. 

r

kk  tan mad

z

mömin ki il ri v  mömin qad nlar  bilm

n tapdalay b  zm k v  onlar n

ucbat ndan günaha batmaq t hlük si il  qar la masayd z, Allah ora zorla

girm yiniz  izin ver rdi. Lakin Allah ist diyini Öz m rh

tin  qovu dursun

dey buna izin verm di.

r onlar bir-birind n seçils ydil r, Biz onlardan

kafir olanlara a

-ac  bir  zab ver rdik. Kafirl r öz q lbind  t

bbürlüy

– cahillik lov al na qap ld qlar  zaman Allah Öz Elçisin  v  möminl

-

vi rahatl q nazil etdi v  onlara t qva sözünü vacib buyurdu. Onlar n buna

daha çox haqq  var idi v  ona layiq idil r. Allah h r  eyi bilir”

1

.

Onlar n t

bbür v  t ssübü (Hudeybiy  müqavil sind ) “M rh

tli,

hmli Allah n ad  il !”, “Allah n elçisi” sözl rini yazmaqdan imtina etm -

ri v  h min il müs lmanlar n M kk

 daxil olub, Allah n evini ziyar t et-

 raz q verm

ri idi.” ( l-Buxari, 2731-2732)