Müxt r kinci n r b dilind n t rcüm ed n lixan Musayev

9-cu f sil.  bu Rafi Abdullah ibn

bul Huqeyqin

2

 v  ya S llam ibn

bul Huqeyqin öldürülm si

-

 :

-

 .

 .

 .

 .

1

 Burada o, öz arvad  q sd edirdi.

2

bu Abdullah ibn  bul Huqeyq xeyb rlil rin ba lar ndan olmu  v  müs lmanlara qar  ittifaq

ba lam  mü rikl ri Pey mb

 qar  q

rm

.

hih  l-Buxari

rbi yürü r kitab .

632

 .

 .

 .

:

»

«

 .

.

]

 :

[

1610.

vay t edilir ki,

ra  demi dir: “(Bir d ) Pey mb r

nsardan bir ne-

 n

 Abdullah ibn  tiki ba  t yin edib onlar  y hudi  bu Rafinin ya-

na gönd rdi.  bu Rafi Pey mb

ziyy t verir v  onun  leyhin  i r

görürdü. O zaman ( bu Rafi) Hicazdak  istehkam nda ya ay rd . ( shab -

r) ora gün  batd  v  insanlar özl rinin mal-qaras  otlaqdan sürüb (töv-

) apard  zaman yax nla qda Abdullah yolda lar na dedi: “Yerinizd

oturun. M n gedim bax m, b lk  qap

 dil  tutub iç ri gir  bildim.” O ge-

dib qap ya yax nla qda libas na büründü  v  özünü guya i  görürmü  ki-

mi aparma a ba lad . Ham  art q iç ri daxil olmu du. Qap  (onun xidm t-

çil rd n oldu unu güman edib) s sl yib dedi: “Ey Allah n b nd si, iç ri gi-

ks ns , g l gir! M n qap lar  ba lamaq ist yir m.”

(Abdullah ibn  tik dedi): “M n iç ri daxil oldum v  gizl ndim. Ham

iç ri daxil olduqda (qap ) qap lar  ba lad , sonra da açarlar  bir dir kd n

asd . (Az keçm

n) m n açarlara yax nla b onlar  götürdüm v  qap lar  aç-

m.” Gec r  bu Rafi (havadarlar  il  birlikd ) öz ota na y

b söhb t

ed rdi. H msöhb tl ri onun yan ndan ç b getdikd n sonra, m n onun ya-

na qalxd m. M n h r d  bir qap  aç b iç ri daxil olduqda onu iç ri t -

fd n ba lay rd m. M n (öz-özüm ) dedim: “H mq bil ri m nd n x

r

tutsalar bel , m n onu öldür

k onlar m ni yaxalaya bilm zl r.” Bel

,

n gedib onun yan na çatd m v  baxd m ki, o, qaranl q bir otaqda, ail si il

bir yerd  yat b. M n onun ota n haras nda oldu unu bilmirdim. Odur ki,

(onu ça

b) dedim: “Ey  bu Rafi!” O soru du: “Kimdir o?” M n s

 t f

cumub q ncla ona bir z rb  endirdim. Amma kar xd mdan onu 

llic

vura bilm dim. O ç rd  v  m n d rhal otaqdan bay ra ç xd m. Bir q

r

gözl dikd n  sonra  iç ri  girib  dedim:  “Bu  n   s sdi,  ey   bu  Rafi?”  O  dedi:

“Anan vay na otursun, indic  bir n r bu otaqda m ni q ncla vurdu.” M n

ona (yen ) bir z rb  endirdim v  onu a r yaralad m, lakin öldür  bilm dim.

Sonra m n q nc

n ucunu onun qarn na soxub kür yind n ç xartd m v

ancaq bundan sonra onu öldürdüyümü güman etdim. Sonra qap lar  bir-bir

aça-aça (qaçma a) ba lad m. N hay t, m n pill

nl rin bitdiyini, h

çatd

 z nn edib aya

 qaba a atd m v  ayl  bir gec

 yer  y

b

aya

 s nd rd m. Sonra m n aya

 sar  il  sar b yoluma davam et-

dim. Ax rda g lib qap n a nda oturdum v  (öz-özüm ) dedim: “Bu gec

onun öldüyünü y qin etm yinc  heç yer  ged n deyil m.” (S

r) xoruz

banlad qda ölüm x

rini elan ed n adam bar n üstün  ç b (q

raraq)

633

dedi: “Hicaz  hlinin taciri  bu Rafinin ölümünü elan edir m!” (Bunu e i-

nd n) sonra m n yolda lar

n yan na g lib dedim: “G lin qaçaq, art q

Allah  bu Rafini öldürdü!” M n Pey mb rin  yan na g lib (ba ma g n)

hadis ni ona dan

m. Pey mb r  (m

): “Aya

 uzat!”– dedi. M n

aya

 uzatd m v  o,  lini m nim aya ma sürtdü. (Aya

n a

 keçib

getdi) sanki o, heç a mam

.” ( l-Buxari, 4039)

10-cu f sil. Uhud döyü ü

 -

 :

-

:

:

»

«

.

]

 :

[

1611. Cabir ibn Abdullah

 r vay t edir ki, Uhud döyü ünd  bir n r Pey m-

rd n  soru du: “Bir de görüm, 

r (vuru ub) öls m m n harada olaca-

am?” Pey mb r  buyurdu: “C nn td !” H min adam  lind ki xurmalar

nara atd  v  son n sin

k vuru ub  hid oldu.” ( l-Buxari, 4046)

11-ci f sil. “O zaman sizl rd n

iki d st  ruhdan dü

 haz r

idil r. Allah is  onlar n yard m-

 oldu. Qoy möminl r Allaha

kkül etsinl r.”

1

 -

:

[

!

"

#

$

%

&

'

)(

*

+

,

-

Z

-

:

.

]

 :

[

1612.

vay t edilir ki, S d ibn  bu V qqas  demi dir: “M n Uhud döyü ünd

Pey mb ri   gördüm.  Yan nda  iki  n r

2

 durub onu müdafi  edirdil r.

Onlar n  ynind  düma  paltar var idi, özl ri d  canf anl qla vuru urdular.

n onlar  n  (döyü

n)  vv l (görmü düm), n  d  sonra gördüm.” ( l-

Buxari, 4054)

-

:

:

»

«

.

]

 :

[

1613.

vay t edilir ki, S d ibn  bu V qqas  demi dir: “Uhud döyü ünd  Pey-

mb r  ox qab nda olan oxlar n ham

 m

 verib dedi: “Atam-anam

 qurban, at!” ( l-Buxari, 4055)

1

 “Ali- mran” sur si, 122.

2

 Burada m kl r n

rd  tutulur.

hih  l-Buxari

rbi yürü r kitab .

634

12-ci f sil.

“Bu i in s

 aidiyy ti yoxdur.

Allah ya onlar n tövb sini q bul

ed r, ya da onlara  zab ver r.

Çünki onlar zal md rlar.”

1

 -

:

[

w

x

y

z

{

|

}

~

•

¡

¢

£

Z

-

:

»

«

 .

:

[

w

x

y

z

{

Z

]

 :

[

1614.

s  r vay t edir ki, Uhud döyü ünd  Pey mb r  (üzünd n) yaraland

: “Pey mb rini yaralayan bir mill t nec  nicat tapa bil r?!”– dedi. H min

vaxt bu ay  nazil oldu: “Bu i in s

 aidiyy ti yoxdur...” ( l-Buxari, 4069)

-

 :

:

»

«

 .

:

»

«

 .

:

[

w

x

y

z

{

Z

[

¢

£

Z

.

]

 :

[

1615. bn Öm r

 r vay t etmi dir ki, o, Pey mb rin  sübh namaz n so-

nuncu rük tind n qalx b: “S mi Allahu lim n h mid h, Rabb

 v  l

l-

md!”

2

 dedikd n sonra bel  dua etdiyini e itmi di: “Allah m, filank

,

filank

 v  filank

 l

t et!” H min vaxt Allah bu ay ni nazil etmi di:

“Bu i in s

 aidiyy ti yoxdur. Allah ya onlar n tövb sini q bul ed r, ya

da onlara  zab ver r. Çünki onlar zal md rlar.” ( l-Buxari, 4069)

13-cü f sil.

mz  ibn Abdul-Mutt libin

öldürülm si

 -

:

-

:

:

-

-

:

:

-

-

-

-

-

-

:

»

«

 .

:

»

«

:

 .

:

»

«

1

 “Ali- mran” sur si, 128.

2

 425-ci h disin qeydl rin  bax.

635

 -

-

-

-

-

-

-

-

.

]

 :

[

1616.

vay t edilir ki, (bir d ) Ubeydullah ibn Adiy ibn Xiyar V

iy

 dedi:

“B lk  H mz ni  nec  öldürdüyünü biz  dan asan?!” (V

i) dedi: “B li,

dr döyü ünd  H mz  Tueym  ibn Adiy ibn Xiyar  öldürmü dü. Onda a am

Cubeyr ibn Mutim m

 dedi: “ mimin (qisas  almaq üçün) H mz ni öl-

dürs n, s n azadsan!” (N hay t,) m kk lil r Ayneyn ilind  (döyü ) ç xd .

(Ayneyn Uhud da

n yan nda yerl

n bir da

r. Bu iki da  biri-birin-

n bir vadi ay rd .) M n d  ham yla birg  döyü  ç xd m. Onlar döyü -

k üçün c rg

rg  düzüldükd n sonra Siba qaba a ç b dedi: “(T kb -

k) döyü

k ist

n varm ?” Bu vaxt H mz  ibn Abdul-Mutt lib onun

qar

na ç b dedi: “Ey Siba, ey qad nlar  sünn t ed n Ummu  nmar n o -

lu, s n Allaha v  Onun R suluna  h

-qorxumu g lirs n?” (Bunu dey n-

n) sonra H mz  onun üstün

b (onu öldürdü), sanki bel  bir adam

yox imi . M n is  bir qayan n dal nda gizl nib H mz

 pusqu qurdum. O

 yax nla anda niz ml  onu vurdum. Niz  onun qas q nahiy sind n gi-

rib büzdüm

1

 sümüyünün yan ndan ç xd . (Bu z rb ) onun i ini bitirdi.

(Döyü

n sonra) insanlar geri qay td qda m n d  onlarla birlikd  qay td m

slam dini M kk

 yay lanad k m n orada ya ad m. Sonra m n Taif

getdim. (Taiflil r) Pey mb rin  yan na elçil r gönd rm k q rar na g ldi-

r v : “O, elçil

 d ymir!”– dedil r. Onda m n elçil rl  birlikd  yola ç x-

m v  n hay t, g lib Pey mb rin  yan na çatd m. O m ni gör nd  dedi:

“V

i s ns nmi?” M n: “B li!”– dedim. Soru du: “H mz ni s nmi öldür-

müs n?” Dedim: “Hadis  s

 x

r verildiyi kimi olub.” Pey mb r  de-

di: “S n el  ed  bil rs nmi ki, m n heç vaxt s nin üzünü görm yim?” M n

(m yus halda) ç b getdim. Pey mb r  v fat etdikd n sonra yalanç  Mu-

seyl

2

 meydana ç xd  zaman m n (öz-özüm ) dedim: “Museyl

nin

üstün  ged

m. Ola bilsin ki, m n onu öldürüm v  bununla da H mz

gör  (qazand m günah ) yuyum.” M n (ham yla) birg  (Museyl

 qar-

 döyü ) ç xd m. Olan oldu, keç n keçdi. Bir d  baxd m ki, saçlar  da

q

bir adam divar n k siyind  durub, r ngi d  kül r ngind  olan d

nin r n-

gin  çal r. M n d rhal niz ml  onu vurdum. Niz  onun köksünd n girib kü-

yind n ç xd . Üst lik  nsardan olan birisi onun üstün  cumub q ncla

onun t

sin  bir z rb  endirdi.” ( l-Buxari, 4072)

14-cü f sil.

Uhud döyü ünd  Pey mb rin

ald  yaralar

 -

:

-

:

:

»

-

 -

«.

]

 :

[

1

 Büzdüm: onur an n qurtaraca

 t kil ed n sümük.

2

 Bu adam özünü pey mb r kimi elan etmi  birisi idi.

hih  l-Buxari

rbi yürü r kitab .

636

1617.

bu Hureyra  r vay t edir ki, Pey mb r  ( li il ) ön di rin  i ar  edib

demi dir: “Pey mb rin  bunu ed n mill  Allah b rk q

bl nmi dir.

mçinin, R sulullah n Allah yolunda öldürdüyü kims

 Allah b rk q -

bl nmi dir.” ( l-Buxari, 4073)

15-ci f sil. “Onlar yaraland qdan

sonra da Allah n v  Pey mb -

rinin d

tini q bul etdil r...”

1

 -

:

[

¶

¸

¹

º

Z

-

 :

:

»

«

 .

.

]

 :

[

1618.

vay t edilir ki, Ai

 demi dir: “Uhud döyü ünd  Pey mb rin  ba-

na g n müsib t ba  verdikd n v  mü rikl r ç b getdikd n sonra Pey-

mb r  onlar n t krar qay dacaqlar ndan ehtiyat edib dedi: “Kim onlar n

dal nca ged  bil r?” Bu vaxt ( shab rd n) yetmi  n r qaba a ç xd .  bu

kr v  Zubeyr d  onlar n aras nda idi.” ( l-Buxari, 4077)

16-c  f sil.

nd k –  hzab

2

 döyü ü

 -

 :

-

:

:

»

«

 .

 .

 .

 .

:

»

«

:

»

«

  .

:

»

«

  .

:

»

«

  .

 .

 .

:

»

«

 .

:

»

«

 .

]

 :

[

1619.

vay t edilir ki, Cabir  demi dir: “Biz X nd k döyü ünd n ( vv l) x n-

k qazark n qaba

za olduqca s rt bir qaya parças  ç xd . ( shab r qa-

ya parças  böl  bilm dikl rind n) Pey mb rin  yan na g lib dedil r:

1

 “Ali- mran” sur si, 172.

2

hzab “d st r” dem kdir

637

“X nd kd n bir qaya parças  ç b.” Pey mb r : “M n dü

m (x nd -

)”– deyib aya a qalxd . H min vaxt o, (acl  hiss etm sin dey ,) qarn na

(üç 

d) da  ba lam

. Çünki üç gün idi ki, bizim dilimiz  bir  ey d y-

mirdi. Pey mb r  külüng götürüb (qaya parças na) bir z rb  endirdi v  o,

da

b qum t

sin  çevrildi. M n (Pey mb

) dedim: “Ya R sulullah,

ev  getm yim  izn ver rs nmi?” (M n ev  g lib) zövc

 dedim: “M n

Pey mb ri  el  bir halda gördüm ki, buna döz  bilm dim. (Yem

) bir

ey varm ?” (Zövc m) dedi: “Evd  bir q

r arpa v  bir keçi var.” M n keçi-

ni k sdim, (zövc m d ) arpan  üyütdü. N hay t,  ti qazana qoyduq. Sonra

n Pey mb rin  yan na getdim. Art q x mir mayalanm

, qazandak

t d  bi ib haz r olurdu. M n (ona) dedim: “(Evd ) azac q yem yimiz var.

Dur, ya R sulullah, bir-iki n r d  götür (ged k biz ).” Pey mb r  soru -

du: “N  q

r yem k var?” M n ona (yem yin q

rini) bildir nd  o dedi:

“(N ) çox, (n ) göz l!” (Sonra  lav  edib) buyurdu: “Zövc

 de ki, m n g -

k n  qazan n qapa

 açs n, n  d  çör yi t ndird n ç xarts n.” Bun-

dan sonra (Pey mb r  g lib  shab rin ): “Qalx n!”– dedi v  mühacirl r-

nsar qalx b (onunla getdi).”

Cabir zövc sinin yan na daxil olduqda qad na dedi: “Ay biçar , Pey m-

r  mühacirl rl ,  nsarla v  onlar n yan nda olan kims rl  birlikd  g -

lir.” Qad n (ona) dedi: “O s nd n (bir söz) soru dumu?” (Cabir dedi): “M n:

“B li!”– dey  cavab verdim. Pey mb r  ( shab rin ) dedi: “ ri keçin,

amma basabas salmay n.” Pey mb r  çör kd n q b  td n d  götürüb

onun aras na qoyduqdan sonra qazan n v  t ndirin a

 örtürdü. (O, h r

 yem yi)  shab rin  verdikd n sonra (qazan n v  t ndirin a

 aç b

onlar üçün) yem k haz rlay rd .  shab rin ham  yeyib doyana kimi o, çö-

kd n q b yem kd n götürm

 davam etdi. (Yem yin) qalan  qald  v

Pey mb r  (qad na) buyurdu: “(Götür) bunu, özün d  ye, (ehtiyac  olanla-

ra da) ver. Çünki insanlara acl q üz vermi dir.” ( l-Buxari, 4101)

-

:

:

»

«.

]

 :

[

1620. Süleyman ibn Sür d  r vay t edir ki, Pey mb r

hzab döyü ünd  de-

mi dir: “(Bundan sonra ancaq) biz onlar n üstün  yürü  ed

yik, onlar is

(bir daha) bizim üstümüz  g lm

kl r.” ( l-Buxari, 4109)

-

:

»

«.

]

 :

[

1621.

bu Hureyra  r vay t edir ki, Pey mb r  dey rdi: “T k olan

Allahdan

ba qa m bud yoxdur. O Öz  sg rl rini qüdr tli etdi, quluna

köm k gös-

rdi, (dü

nl rd n olan) d st ri t k Özü m lub etdi. Ondan sonra heç

bir  ey yoxdur!

1

” ( l-Buxari, 4114)

1

 Duan n transkripsiyas : L  ilah  ill llahu v hd hu,  azz  cund hu v  n

 abd hu v

l-

hzab  v hd hu f

ey  b

hu.

hih  l-Buxari

rbi yürü r kitab .

638

17-ci f sil. Pey mb rin

hzab

döyü ünd n qay b B ni

Qureyz

 yürü  etm si

 -

 :

-

:

:

»

-

-

«

 .

:

»

«

  .

  .

:

»

«

  .

:

»

«.

]

 :

[

1622.

vay t edilir ki,  bu S id  l-Xudri  demi dir: “Qureyz lil r (m lub ol-

duqdan sonra) S d ibn Muaz n (onlara dair) q rar verm yin  raz la lar.

Onda Pey mb r  S din yan na adam gönd rdi v  S d uzunqula na mi-

nib (onun yan na) g ldi. S d m scid  yax nla qda (Pey mb r )  nsara

dedi: “Qalx n böyüyünüzü (v  ya  n xeyirlinizi qar lay n)!” Sonra (Pey m-

r  S

) dedi: “Bunlar s nin (onlara dair) q rar verm yin  raz rlar.”

d dedi: “Onlar n döyü çül rini edam edin, qad nlar  v  u aqlar  is

sir götürün!” Pey mb r  buyurdu: “S n Allah n hökmü il  hökm verdin

(v  ya  l-Malikin hökmü il  hökm verdin)!” ( l-Buxari, 4121)

18-ci f sil. Zatur-Riqa döyü ü

 -

 :

-

.

]

 :

[

1623. Cabir ibn Abdullah

 r vay t etmi dir ki, Pey mb r

shab ri il  bir-

likd  yeddinci döyü

 – Zatur-Riqa

1

 döyü ünd  qorxu namaz  q lm

r.

l-Buxari, 4125)

-

:

.

]

 :

[

1624.

vay t edilir ki,  bu Musa  demi dir: “(Bir d ) biz alt  n r Pey m-

rl

 birlikd  döyü  ç xd q. Bizim c mi bir d

miz var idi ki, onu da biz

növb  il  minirdik. Buna gör  d  bizim ayaqlar

n alt  sürtüldü. M nim

 ayaqlar m sürtüldü v  d rnaqlar m dü dü. Biz ayaqlar

 sar  il  sar -

rd q. El  ayaqlar

 sar  il  sar

za dör  bu döyü  Zatur-Riqa ad-

land ld .” ( l-Buxari, 4128)

-

1

 Bu sözün h rfi t rcüm si “yamaql ” dem kdir. Çox güman ki, bu döyü

 olan müs lmanlar n bay-

ra  yamaql  oldu undan döyü  bel   ad verilmi dir.

639

.

]

 :

[

1625. Pey mb rl

 birlikd  Zatur-Riqa döyü ünd  qorxu namaz  q lm  S hl

ibn  bu H sm  r vay t etmi dir ki, ( shab rd n) bir d st  Pey mb rin

arxas nda c rg

 düzüldü, dig ri is  dü

 qar  üz tutdu. Pey mb r

 arxas nda namaza durmu  d st

 bir rük t q ld rd qdan sonra aya a qal-

b yerind  durdu, arxas ndak lar is  (ayr -ayr qda) ikinci rük ti tamamla-

lar. Onlar namazlar  bitirdikd n sonra gedib dü

 t f s f-s f dü-

züldül r. Sonra o biri d st  (g lib Pey mb

 qo uldu v  Pey mb r )

onlara özünün qalan bir rük tini q ld rd  v  oturub gözl di. Onlar aya a qal-

b ikinci rük ti tamamlad qdan sonra Pey mb r  salam verib onlarla bir-

likd  (namaz  bitirdi).  ( l-Buxari, 4129)

-

:

»

 .

«

 .

.

]

 :

[

1626. Cabir ibn Abdullah

 r vay t etmi dir ki, Pey mb r  N cd  yürü  etdi-

yi zaman o da onunla birlikd  ora getmi  v  Pey mb r  geri qay td qda o

da onunla birg  geri qay tm

r. Günün q zmar vaxt nda onlar akasiya il

dolu bir vadiy  g lib çatd lar. Pey mb r  d

sind n yer  endi. Camaat

aclar n kölg si alt nda kölg nm k üçün  trafa da

. Pey mb r

akasiya a ac n alt nda uzand , q nc  da a acdan asd .

Cabir dedi: “Biz bir q

r yatd qdan sonra Pey mb r  bizi (yan na)

ça rd . Biz g lib gördük ki, onun yan nda bir b

vi oturub. Pey mb r

dedi: “M n yuxuda ik n bu adam m nim q nc

 q ndan ç xard b (ba -

n üstün ) qald rd  v  m n oyand qda o m nd n: “S ni m nim  limd n

kim xilas ed  bil r?”– dey  soru du. Dedim: “Allah!” (Pey mb r  dedi:)

“Budur h min adam qar

zdad r.” Bundan sonra Pey mb r  onu c za-

land rmad .” ( l-Buxari, 4135)

19-cu f sil.

Xuza

n olan B ni Müst q –

Mureysi

1

 döyü ü

 -

 :

-

:

:

»

«.

]

 :

[

1

 Mureysi su quyusunun ad r.

hih  l-Buxari

rbi yürü r kitab .

640

1627.

vay t edilir ki,  bu S id  demi dir: “Biz Pey mb rl

 birlikd  B ni

Müst q q bil sin  yürü  etdik v

bl rd n çoxlu  sir   keçirdik. (H min

vaxt) biz meylimizi qad nlara sald q. Çünki art q qad ns z döz  bilmirdik.

(Bel  olduqda) biz  zl

1

 etm k ist dik, lakin bir-birimiz  dedik: “Pey m-

r  aram zda ola-ola, h m d  ondan soru madan  zl ed

yik?!” Biz bu

haqda Pey mb rd n  soru duq. O dedi: “Bunu etm k siz  qada an deyil.

Lakin Qiyam t günün

k el  bir canl  ola bilm z ki, dünyaya g lm si (

l-

n mü yy n olmu  olsun), amma dünyaya g lm sin

2

”. ( l-Buxari, 4138)

20-ci f sil.

(B ni) nmar döyü ü

 -

 :

-

:

.

]

 :

[

1628.

vay t edilir ki, Cabir ibn Abdullah  l- nsari

 demi dir: “M n Pey m-

rin

nmar döyü ünd  d

sinin üstünd  ik n  rq istiqam tin  üz

tutub nafil  namaz  q ld

 gördüm.” ( l-Buxari, 4140)

21-ci f sil.

Hudeybiy  döyü ü. Uca Allah n

“Möminl r a ac alt nda s

bey t ed rk n Allah onlardan

raz  qald ...”

3

 sözü

 -

 :

.

 :

[

_

`

a

b

c

d

e

f

g

Z