O. X. Azamatov

13.5. Ikki yo‘nalishli tartib. Ro‘yxat. Assotsiativ konteynerlar 
deque  –  vektor  kabi,  ixtiyoriy  ruxsat  iteratorlarni  qo‘llovchi  ketma-ketlik 
ko‘rinishi.  Bundan  tashqari,  u  o‘zgarmas  vaqtda  boshida  yoki  oxirida  kiritish  va 
ochirish  operatsiyalarni  qo‘llaydi.  O‘rtada  kiritish  va  o‘chirish  chiziqli  vaqtni 
egallaydi. Хotirani boshqarishiga ishlov berish esa vektorlar kabi avtomatik ravishda 
bajariladi. 
Ruyxat  –  ikki  yo‘nalishli  iteratorlarni  qo‘llaydigan  hamda  kiritish  va  o‘chirish 
operatsiyalarni  o‘zgarmas  vaqtda  ketma-ketlikni  ixtiyoriy  joyida  bajaradigan, 
shuningdek,  xotirani  boshqarishiga  avtomatik  ravishda  ishlov  beruvchi  ketma-ketlik 
ko‘rinishi.  Vektorlar  va  ikkitarafli  tartiblardan  farqi  shundaki  elementlar  ro‘yxatiga 
tez  va  ixtiyoriy  ro‘xsat  qo‘llanmaydi,  lekin  ko‘pgina  algoritmlarga  esa  ketma-ketlik 
ruxsat zarur.  
Assotsiativ  massiv  juft  qiymatlardan  iborat.  (key)  kalit  deb  atalgan  bitta 
qiymatni  bilib    (mapped  value)  aks  etuvchi  qiymat  deb  atalgan  ikkinchi  qiymatga 
ruxsat olishimiz mumkin. 

---

109 
 
  Assotsiativ  massivni  massiv  indekslari  butun  tiplardan  iborat  bo‘lmagan 
massiv sifatida tavsiflash mumkin: 
V& operator[](const K&) K ga mos keluvchi V ga ilovani qaytaradi. 
  Assotsiativ konteynerlar – bu assotsiativ massivning umumiy tushunchasi. 
  map  assotsiativ  konteyner    bu  kalit  yordamida  qiymatga  tez  ega  bo‘lish 
imkonini  yaratadigan  juftlik  (kalit,  qiymat)  ketma-ketligi.  map  konteyneri  ikki 
yo‘nalishli iteratorni tavsif etadi.  
map assotsiativ konteyneri kalit tiplari uchun “<” operatsiyasi mavjudligini talab 
qiladi. U kalit bo‘yicha saralangan o‘z elementlarini saqlaydi. Saralash almashuvi esa 
tartib bo‘yicha bajariladi.  
  map sinfida quyidagi knstruktorlar aniqlangan: 
  birinchi  shakli  bo‘sh  assotsiativ  konteynerning  konstruktorini  tavsiflaydi. 
Ikkinchi  shakli  –  konstruktor  nusxasi,  uchinchisi  –  elementlar  diapazonini  kamrab 
olgan assotsiativ konteynerning konstruktori.  
  O‘zgartirish operatsiyasi aniqlangan: 
map& operator=(const map&); 
  quyidagi operatsiyalar aniqlangan: ==, <, <=, !=, >, >=. 
  mapda  kalit/qiymat juftliklar pair tiplagi obyektlar ko‘rinishida saqlanadi. 
  Kalit/qiymat  juftliklarni  faqatgina  pair  sinf  konstruktorlari  yordamida,  balki 
pair  tipdagi  obyektlarni  yaratuvchi  va  ma’lumotlar  tiplaridan  parametrlar  sifatida  
foydalanuvchi make_pair funksiya yordamida yaratish mumkin. 
Assotsiativ  konteyner  uchun  o‘ziga  xos  operatsiya  –  bu  ([])  indeksatsiyalash 
operatsiyasi yordamida assotsiativ qidiruv. 
mapped_type& operator[](const key_type& K); 
  set  to‘plamini  assotsiativ  massiv  sifatida  ko‘rish  mumkin.  Unda  qiymatlar 
ahamiyatga  ega  emas,  shuning  uchun  faqat  kalitlarni  ko‘zatish  mumkin.  To‘plamlar 
assotsiativ massiv kabi Т tip uchun (<) “kichik” operatsiyani mavjudligini talab etadi. 
U  o‘z  elementlarini  saralangan  holda  saqlaydi.  saralash  almashuvi  esa  tartibda 
bajariladi.