Microsoft Word Qasimov-ias docx

Axtarışın modeli dedikdə əsasında hansı sənədlərin ta-
pılması və nizamlanması barədə qərar qəbul etməyə imkan 
verən zəruri qaydaların yaradıldığı real vəziyyətin müəy-
yən sadələşdirilməsi başa düşülür. Model qəbul edildikdən 
sonra məsələnin həlli üçün zəruri olan parametrlər həqiqi 
mənalarını ifadə edir və başa düşülən olur. 
İnformasiya axtarışı modelləri  əsas dörd parametrlə 
xarakterizə olunur: 
-  sənədlərin və sorğuların  təqdim edilməsi; 
-  sənədin istifadəçinin sorğusuna relevantlığının 
qiymətləndirilməsi üçün tətbiq olunan qarşılıqlı 
müqayisə üsulları; 
-  axtarışın nəticələrinin nizamlanması üsulları; 
-  relevantlığın istifadəçi tərəfindən 
qiymətləndirilməsini təmin edən əks əlaqə 
mexanizmləri. 
Sənədlərin təqdim olunması, indeksləşdirilməsi, axtarış 
obrazlarının yaradılması, eləcə də reallaşdırılan informasiya 

---

161 
axtarışı üsullarından və vasitələrindən asılı olaraq, informa-
siya axtarışının bir sıra modellərini fərqləndirirlər. Bütövlük-
də bu modellərin effektivliyi qeyd olunan üsul və vasitələrin 
reallaşdırılmasının keyfiyyəti ilə müəyyən olunur. 
Sənədli informasiya axtarışının ümumiləşdirilmiş mo-
delini aşağıdakı kortej şəklində vermək olar: 
, , , ( , ) . 
Burada D – sənədlərin təqdimatları çoxluğu, Q – infor-
masiya sorğularının təqdimatları çoxluğu,  F – sənədlərin 
və sorğuların təqdimatlarının təhlili, qiymətləndirilməsi və 
müqayisəsi, onlar arasındakı münasibətlərin modelləşdiril-
məsi vasitələri,  R(d,q) – nizamlama funksiyasıdır.  R(d,q) 
funksiyası  hər bir 
∈
 sənədinə  və 
∈
 sorğusuna 
qarşı  həqiqi  ədədlər qoyur, 
∈  sorğusuna görə  ∈  
sənədinin axtarış nəticəsində verilmiş sənədlər çoxluğunda 
sırasını müəyyən edir. 
Aşağıda informasiya axtarışının daha məşhur olan mo-
dellərinə baxılır: 
-  nəzəri-çoxluqlar modeli; 
-  vektorlar modeli; 
-  statistik tezliklər üsulu; 
-  ehtimallar modeli; 
-  linqvistik model; 
-  semantik model; 
-  qeyri-səlis model.